Marco Smit: ‘Geen duizenddingendoekje, maar een Zwitsers zakmes’

“Ruimte voor ondernemen in Flevoland”, zo luidt de slogan van Horizon Flevoland. Deze regionale ontwikkelingsmaatschappij investeert in Flevolandse bedrijven, jaagt innovatie aan en adviseert het mkb, bijvoorbeeld over internationale ambities. De organisatie sluit nauw aan op het cv van Marco Smit, die onder meer in Boston en Dubai werkte aan de Nederlandse internationale handelsrelaties, voor het Netherlands Foreign Investment Agency. Het waren andere tijden: vanuit Boston probeerde hij zoveel mogelijk bedrijven naar Amsterdam te halen. “Dat gaat nu niet meer. Er zijn geen medewerkers en de vierkante meters zijn schaars.”

Marco, je hebt de concepttekst gelezen die de start markeerde van de beweging ‘Anders kijken, anders doen’. Wat was je eerste indruk?

“Ik las eigenlijk een strategisch visiedocument en dat heeft uiteindelijk iedere regio nodig. Je wilt immers weten waar je met z’n allen aan werkt, je hebt een horizon nodig. We leven in een periode van grote transities. Overal is schaarste en die schaarste is leidend voor ons handelen nu. Het net kan niet alle beschikbare energie aan, er is een gebrek aan ruimte en dat heeft ook invloed op onze aanpak. Er is dus een visie nodig. Dat die visie zich nu niet zozeer richt op groei, maar op impact maken is – om Prince te citeren – een sign of the times. Er is nu economische groei en overvloed, bijna iedereen heeft werk. We kunnen het ons permitteren om ons meer op impact te richten. Dat doen we met de Economic Board Flevoland, waar ik lid van ben, ook. En ook met Horizon Flevoland.” 

Marco Smit

Hoe ziet dat impact maken er bij jullie uit?

“Wij helpen bedrijven innoveren en internationaliseren en we investeren in bedrijven. Waarin we investeren bepalen we nu anders dan voorheen. Vroeger keken we naar euro’s en werkgelegenheid, nu kijken we naar de impact die een bedrijf kan maken in de energie-, voedsel- of grondstoffentransitie. Dat is overigens wel uitdagender. Vroeger kon je heel makkelijk zeggen, we halen dit bedrijf hierheen, of we investeren in dit bedrijf en dat levert zoveel banen op. Maar impact maken is abstract, omdat je heel veel verschillende bedrijven nodig hebt voor die transities. Het is moeilijk de precieze toegevoegde waarde, de impact, van een bedrijf te bepalen. Ook voor de Economic Boards is het moeilijker om hun toegevoegde waarde te laten zien. Want wat heb jij bijgedragen aan ‘geen honger meer’, een van de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s) van de Verenigde Naties?”

Wat betekent die verschuiving voor jullie concreet? In wat voor bedrijven zou Horizon Flevoland nu bijvoorbeeld niet meer zo snel investeren?

“Met onze eigen euro’s investeren we niet meer in de olie- en gasindustrie. Hoewel daar natuurlijk ook een grijs gebied is. Een bedrijf dat lichtgewichte composieten materialen ontwikkelt, levert die uiteindelijk misschien ook wel aan die industrie. Je moet bij dit soort afwegingen wel wendbaar blijven. Alles is continu in beweging. In het verleden zouden we ook niet zo snel investeren in de defensie-industrie, maar door de oorlog in Oekraïne is onze visie op een eigen defensie-industrie volledig gekanteld.”

Geen geld meer naar Shell dus.

“Niet direct vanuit ons, maar we hebben uiteindelijk een bedrijf als Shell nog hard nodig voor de energietransitie. Daar zit oneindig veel kennis, ervaring en technologische infrastructuur en die hebben we nodig om een snelle schaalsprong te maken. We kunnen het ons ook niet veroorloven om alleen maar in te zetten op zon, alleen maar op wind of alleen maar op kernenergie. Innovatie is het sleutelwoord. Innovatie is nodig voor oplossingen voor problemen die er nu al zijn en voor problemen die we nog niet kennen. En productinnovatie komt vooral vanuit het regionale mkb, niet vanuit grote bedrijven. Ik zie het als een van onze taken om het regionale en innovatieve mkb te verbinden aan die grote bedrijven.”

Wat is er nodig om die innovaties verder te helpen?

“Een gezond ecosysteem is de eerste belangrijke voorwaarde. De startups en scale-ups die aan die innovaties werken lopen enorme risico’s. De regionale ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) en Economic Boards in ons land kunnen die bedrijven koppelen aan onderwijs, aan overheden, aan andere bedrijven. Ik zie zo vaak mooie samenwerkingen ontstaan bij door ons georganiseerde ontmoetingen tussen partners uit verschillende sectoren. Een ondernemer die in gesprek raakt met iemand van een hogeschool, of een investeerder. Want onderdeel van dat gezonde ecosysteem is ook dat er risicodragend kapitaal is, Venture Capital. De innovatieve bedrijven kunnen de sprong meestal niet zelfstandig maken. En de ROM’s zijn met afstand de meest actieve vroege-fase durfinvesteerder in Nederland.”

Eerlijke beprijzing en nieuwe verdienmodellen staan ook genoemd in de oproep ‘Anders kijken, anders doen’. Is dat onderwerp ook aan de orde bij de bedrijven waarin jullie investeren?

“Eerlijk is natuurlijk een heel ingewikkeld woord. Bedrijven zijn voor hun prijzen voor een groot deel afhankelijk van de wereldmarktprijzen voor grondstoffen. Voor de voedseltransitie moeten we meer plantaardige eiwitten gaan consumeren, maar een liter melk van veldbonen is nu nog een stuk duurder dan een liter melk van dierlijke zuivel. Dat is misschien oneerlijk voor de consument, maar we gunnen de veldbonenboer ook een eerlijke prijs. Ik spreek geregeld ondernemers die mee willen gaan in bepaalde transities, maar zo wel een duurder productieproces krijgen. De overheid moet hier denk ik aan gaan meebetalen. Die kan zorgen voor prijsdemping.

In dit kader is het ook belangrijk om ketens anders te organiseren. Daarin kunnen de Economic Boards ook een belangrijke rol spelen. Zij kunnen hele ketens aan tafel krijgen. In veel productieketens zitten onnodige stappen, die voor onnodige prijsverhogingen zorgen. We hebben hier in Almere, in de nieuwe, zelfvoorzienende wijk Oosterweld, het project Urban agriculture. Daar onderzoeken bewoners hoe ze een eerlijke prijs voor lokaal voedsel kunnen betalen door de keten zo goed mogelijk te organiseren.”

Jij had het eerder over de samenwerking tussen bedrijven, overheid en onderwijs: de triple helix. Amsterdam Economic Board heeft het over de quadruple helix: ook maatschappelijke organisaties moeten een rol spelen in de Metropool van Morgen waarin brede welvaart het uitgangspunt is. Wat vind je daarvan?

“Ook bij de Economic Board Flevoland hebben we het over brede welvaart. Dat is een belangrijk thema, maar niet een thema dat wij in z’n geheel kunnen meenemen. We zijn geen maatschappelijke instelling. Dat is simpelweg onze rol niet en we hebben hiervoor niet voldoende menskracht. We moeten ons focussen. Wat mij betreft richten we ons op het economische deel van brede welvaart. Het sociaal-maatschappelijke deel laten we aan andere organisaties. Hier in Flevoland hebben we bijvoorbeeld ‘werkvoorzieningschappen’, een organisatie waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt betaald werk kunnen verrichten. Ze zijn natuurlijk onderdeel van ons ecosysteem en maken daar ook gebruik van, maar hun werk is niet ons werk. Bovendien: als we ons nu richten op de innovatieve bedrijven, dan zorgen we ook voor toekomstig verdienvermogen waarmee we brede welvaart kunnen financieren. Je moet denk ik als Economic Board — net als de ROM’s — geen duizenddingendoekje willen zijn, maar een Zwitsers zakmes.”