Cora Smelik: ’Durf jij te schuren met je eigenbelang?’

Dit voorjaar kreeg Cora Smelik, gedeputeerde in de provincie Flevoland, een plek in de Board en de Agendacommissie. Zij volgde daarmee Franc Weerwind op, de voormalige burgemeester van Almere die vorig jaar naar Den Haag vertrok om daar minister van Rechtsbescherming te worden. Waar Weerwind zich in de Board inzette voor eerlijke digitalisering, houdt Smelik zich vooral bezig met circulariteit, duurzaamheid en de energietransitie. Ze werkte vanuit de Metropoolregio Amsterdam de afgelopen jaren al nauw samen met Amsterdam Economic Board rondom de Green Deals Duurzaam uit de Crisis. En dat beviel. Smelik: “Amsterdam Economic Board is de spin in het web in de regio en kent de perspectieven van het bedrijfsleven, overheid en onderwijs. Dat helpt. Iedereen dient hetzelfde doel: er bestaat geen twijfel over dat we in alle opzichten een duurzame en gezonde samenleving willen zijn.”

Ook als lid van onze Board ga je je nadrukkelijk bezighouden met circulariteit, de energietransitie en duurzaamheid. Waarom vind je dat zo’n belangrijk thema?

“Inmiddels hoeven we het belang van een duurzame, toekomstbestendige economie gelukkig aan bijna niemand meer uit te leggen. De fase dat we mensen moesten inspireren met leuke projecten – waarbij je als bestuurder dan met een helm op een leuke foto kon nemen – is voorbij. Bedrijfsleven, overheid en onderwijs hoeven we niet meer te inspireren: iedereen wil verantwoordelijkheid nemen en de aarde niet meer blijven uitputten. De grote vraag is alleen: hoe dan? Dat is wat mij drijft. We moeten werken aan een fundamentele verandering van de hele economie, van de manier waarop we wonen, werken en recreëren. Daar hebben we ook het hele systeem voor nodig.”

Via Green Deals werken de Metropoolregio Amsterdam en Amsterdam Economic Board aan verandering van dat systeem. Hoe gaan die daaraan bijdragen?

“In een crisis bestaat het risico dat je het vertrouwde gaat doen. Met de Green Deals zeiden we: laten we proberen om duurzaam en gezond uit de crisis te komen. Met projecten waarmee we de werkgelegenheid op een goede manier stimuleren en ook het onderwijs en ondernemers op de goede manier meenemen. Daar zijn mooie dingen uitgekomen. De Green Deal Circulair Textiel is daarvan een goed voorbeeld, waar nu zelfs projecten lopen rondom de uniformen van hotel- en bewakingsmedewerkers. En bij de Green Deal Houtbouw komen de wooncrisis, de crisis in de economie en de opgave in duurzaamheid samen. Het doel: in 2030 maken we 20 procent van de nieuwbouw van hout. Zo’n 80 partijen ondertekenden de Green Deal al. In mei heb ik samen met voormalig wethouder Marieke van Doorninck van Amsterdam op het ChangeNow Congres in Parijs gesproken over deze Green Deal Houtbouw. Daar kregen we enthousiaste reacties van bestuurders uit heel de wereld.”

Wat is de rol van de provincie in de systeemverandering die nodig is?

“Waar de gemeente datgene wat we moeten doen heel goed naar de praktijk kan vertalen, hebben wij een meer strategische rol. Wij hebben veel contact met het maatschappelijk middenveld en een breder overzicht van wat er speelt bij ondernemers. Daarbij spelen we ook een makelaarsfunctie. Een bedrijf dat met koffie werkt, heeft normaal niets te maken met een bedrijf dat paddenstoelen kweekt. Tot je merkt dat ze elkaar kunnen gebruiken. Ook kunnen we helpen bij de randvoorwaarden die nodig zijn voor die systeemverandering. Ik heb een achtergrond in vergunningen, toezicht en handhaving en weet dat regelgeving soms in de weg kan zitten. Voor duurzaamheid is innovatie nodig. Innovatie gaat over morgen, wet- en regelgeving gaat over gisteren. Dat moet je op z’n minst naar vandaag brengen, anders is het een blok aan het been. Als je oesterzwammen wilt kweken op koffiedik, ben je volgens de regels een afvalverwerkingsbedrijf. Dat is vanuit de regels begrijpelijk, maar je komt dan in een heel ingewikkeld vergunningentraject. Wij bekijken dan hoe we de bedrijven hiermee kunnen helpen. Ook houden we in de gaten dat het gebruik van reststromen veilig gebeurt, zodat je geen nieuw probleem creëert. Denk daarbij aan schadelijke stoffen zoals PFAS en microplastics. Natuurlijk geven we ook met onze inkoop en aanbestedingen het goede voorbeeld.”

Flevoland is nog een relatief nieuwe provincie. Merk je dat eigenlijk?

“Het cliché is dat we een provincie van pioniers zijn en ik heb dat ook echt gemerkt toen ik hier drie jaar geleden bestuurder werd. Er is oplossingsgerichtheid en vrijheid van denken doordat we niet vastzitten in eeuwenoude patronen. Dat zie je ook terug in ons onderwijs. Wij hebben bijvoorbeeld in Lelystad een mbo en hbo-opleiding die zich richten op de energietransitie en circulaire economie. We hebben op het mbo zelfs een practoraat Circulaire Regionale Economie dat dit onderwerp bij alle mbo-opleidingen in de provincie een rol moet geven. Samen met de gemeente Almere hebben we de wet Praktijk- en Innovatiecentrum Circulaire Economie (PRICE) opgezet. De boerderij van de toekomst in Lelystad is ook zo’n goed voorbeeld van onze praktijkgerichtheid. Wat in Wageningen, Twente en Delft aan de universiteit wordt bedacht is hartstikke belangrijk, maar het gaat uiteindelijk om hoe we er in de praktijk mee omgaan.”

Je bent onder meer voorzitter van het portefeuillehoudersoverleg Duurzaamheid bij de Metropoolregio Amsterdam (MRA), gedeputeerde van de provincie en nu ook nog lid van onze Board. Staan die rollen elkaar ook weleens in de weg, of versterken ze elkaar juist?

“Het portefeuillehoudersoverleg Duurzaamheid hebben we net zelf opgeheven. Omdat we vinden dat het thema echt in alle platforms van de MRA leidend moet worden. We moeten het niet meer verbijzonderen in een hobbyclubje, het moet overal aan alle tafels rondom economie, ruimtelijke ordening en mobiliteit gaan terugkomen. Maar terug naar je vraag: op een goede dag versterken die rollen elkaar en we hebben gelukkig veel goede dagen, haha. Waar het bij helpt, is dat je dezelfde taal gaat spreken en dat als er verschillen zijn, je daarover in gesprek gaat. De Metropool Amsterdam, waar Amsterdam Economic Board zich op richt, ligt voor een deel in Flevoland. Maar ook de oostelijke flank van Flevoland gaat mee. Zo hebben alle gemeenten de afspraken over inkoop en aanbesteding ondertekend en gaan we dat ook vragen over klimaatadaptatie. Andersom is het hoofdthema van ons samenwerkingsverband Samen Maken We Flevoland overgenomen in de lobbybrief van de MRA. Ook daar benadrukt men dat het gaat om het bouwen van een samenleving en niet om het stapelen van stenen bij de woningbouwopgave. Dat deel is weer meer verbonden met de regio Zwolle, en dan zie je dat ook de MRA en die regio weer van elkaar kunnen leren.”

Zo gaat het dus op goede dagen. Hoe gaat het op slechte dagen?

“Dan krijg je een soort bestuurlijke spaghetti en vergeet je een aantal belangrijke spelers. Volksvertegenwoordigers in de provincie en gemeente willen oog houden voor wat er gebeurt en dat wordt met al die organisaties lastiger. Hetzelfde geldt voor de kleinere gemeenten, die niet zo’n gigantisch ambtenarenapparaat hebben. Het is daarom belangrijk dat we met die partijen in gesprek blijven. Dat we hen voldoende informatie geven en dat we ze ook vragen.”

Marleen Stikker pleitte op deze plaats voor meer vertegenwoordiging van maatschappelijke organisaties. In de provincie Flevoland zijn bijvoorbeeld veel burgerinitiatieven. Zie je iets in hun vertegenwoordiging in de Board?

“Ik denk dat de gedachte heel goed is. Maatschappelijke organisaties en inwoners zijn mondiger en pro-actiever geworden. Hun initiatieven lopen soms tegen allerlei regels aan en het is eigenlijk zonde dat we hun inzet en kracht niet gebruiken. Over hoe dat vorm zou kunnen krijgen in de Board, moeten we nog goed nadenken. Want wie vertegenwoordigt dan welke groep? Misschien hebben organisaties en inwoners hier zelf wel ideeën over. We moeten zeker goed gebruiken maken van dat vermogen uit de hele samenleving. In Flevoland proberen we dat te doen met het spel Flevoland 2050. Hierin vragen we  inwoners en andere organisaties mee te denken over de toekomst, rondom verschillende thema’s. Die input gebruiken we vervolgens om onze strategische blik op de toekomst vorm te geven.”

Wat hoop je bij de Board voor elkaar te krijgen?

“Ik zei al dat we elkaar niet meer hoeven te inspireren. We moeten het projectniveau ontstijgen en nog meer op zoek naar hoe we die transitie voor elkaar gaan krijgen. Durf je ook stappen te zetten die schuren met je eigen kortetermijnbelang? Iedereen kan een leuk project doen, maar durf je ook een project te doen waarmee je in je eigen vlees snijdt? Waarmee je naar de ‘plek der moeite’ gaat? Iedereen moet ergens die pijn nemen om wezenlijke stappen te kunnen zetten naar een sociale, duurzame economie vanuit een brede welvaart. Want daar worden we uiteindelijk allemaal beter van, zowel zakelijk als privé. Ik ga daar mijn best voor doen, zodat we een voorbeeld kunnen zijn voor Europa en de wereld.”

Tekst: Mirjam Streefkerk

Méér Board Talk

Het interview met Cora Smelik is deel 19 in de reeks Board Talk. Hierin praten we met Boardleden over de grootste uitdagingen voor de Amsterdamse metropool. Een regio die een duurzame, gezonde leefomgeving biedt, verantwoorde digitalisering en waardevol werk voor iedereen. Dit zijn ook de belangrijkste thema’s voor Amsterdam Economic Board. Lees ook de andere interviews in de serie Board Talk.