Sanquin: Utopische ambities voor bloedbank van de toekomst

Rogier van den Braak, Managing director Sanquin Health Solutions Group

“We vinden het een heel belangrijk initiatief”, voegt Rogier eraan toe, en wijst op het werk van ons initiatief Smart Health Amsterdam in het koppelen van kennis binnen de Life Sciences & Health sector aan big data en kunstmatige intelligentie. “Het was voor ons een logische stap om ons aan te sluiten bij die beweging, omdat we op dat gebied veel mogelijkheden hebben.”

Sanquin heeft een lange weg afgelegd sinds 1998, toen de Wet inzake bloedvoorziening haar machtigde om als enige organisatie in Nederland te voorzien in de behoefte aan bloed en bloedproducten in Nederland. Naast het decennialang waarmaken van de verantwoordelijkheden van een nationale bloedbank, is Sanquin steeds een stap verder gegaan in het aangaan van uitdagingen in hematologie, immunologie en oncologie. Ook de bereidheid om voorop te lopen in publiek-private samenwerking zijn kenmerkend voor de bedrijfsvoering.

Geboorte van Sanquinnovate

Er was altijd al de wens om meer van Sanquin’s onderzoeksvondsten te vertalen naar real-life oplossingen. Dat leidde uiteindelijk in 2017 tot de lancering van Sanquinnovate, de tak die zich richt op het creëren van nieuwe producten en diensten voor patiënten met bloed-gerelateerde ziekten. Destijds, legt Van den Braak uit, zou allerlei onderzoekswerk moeten leiden tot nieuwe producten en nieuwe diensten. “Maar wat er uiteindelijk uitkwam, was eigenlijk weinig. Veel ideeën bleven maar liggen. Dus zijn we gaan investeren in onze vaardigheden op het gebied van bedrijfsontwikkeling en projectbeheer.” Het bleek de juiste beslissing, want Sanquinnovate kreeg al snel steun van private equity-investeerders.

Wending

De uitbreiding van Sanquin naar commerciële activiteiten via de Sanquin Health Solutions Group (waar Sanquinnovate deel van uitmaakt) heeft een wending binnen de hele organisatie in gang gezet. Wetenschappelijk onderzoek heeft altijd voorop gestaan, maar volgens Van den Braak moeten wetenschappers soms even wennen aan het idee van valorisatie. Het is zeer de moeite waard om te werken aan oplossingen, producten en diensten waar patiënten iets aan hebben. “Dat is voor een wetenschapper toch een beetje een andere invalshoek, denk ik”, zegt hij.

De andere grote verschuiving in het denken betrof de samenwerking met externe partijen. Een van de grondbeginselen van Sanquinnovate was een sterke focus op partnerschappen, waarmee het bedrijf afstapte van de meer gesloten mentaliteit om ontwikkeling intern te houden.

Samenwerking met een reeks grote en kleine partners, publiek en privaat, heeft geleid tot een hele reeks nieuwe initiatieven. “Ik denk dat we echt op weg zijn naar een soort netwerkorganisatie”, zegt Van den Braak. “We hebben het bredere ecosysteem nodig omdat we te klein zijn om ontwikkelingen alleen te doen. We kunnen waarde toevoegen aan sommige stappen in de hele keten, maar we hebben partners nodig om de klus van begin tot eind te klaren.”

Gerald de Haan, Research director

Publiek-private samenwerking

Directeur research Gerald de Haan is ervan overtuigd dat de samenwerking van Sanquin met de private sector voor alle betrokkenen gunstig is. De governance van de organisatie, zegt hij, is zodanig dat het onderzoekswerk nooit in gevaar komt door commerciële druk. “Ik zie vooral voordelen. Het is heel belangrijk dat je de controle behoudt en het goed regelt, zodat de inkomsten terugvloeien in nieuwe innovatierondes. Tot nu toe werkt het heel goed. Wanneer bedrijven ons zouden gaan vertellen hoe we ons werk moeten doen en over welke onderwerpen, dan zou dat heel problematisch zijn. Maar de manier waarop wij de dingen hebben geregeld, laat dat niet toe.”

Toestemming donors

Van den Braak voegt er snel aan toe dat donors altijd toestemming wordt gevraagd om hun bloed te gebruiken voor onderzoek en mogelijk ook voor commerciële producten en diensten. “In grote lijnen”, zegt hij, “zijn ze zeer bereid die toestemming te geven. Donoren willen patiënten helpen en zijn zich er zeer van bewust dat ze hen ook helpen als we hun bloed gebruiken voor een diagnostische test of een medicijn. Is een donor niet bereid zijn bloed voor die doeleinden af te staan, dan gebruiken we het niet.”

Overheids- en onderzoeksinstellingen zetten de eerste stappen naar innovatie, zegt De Haan, maar de private sector is nodig om verder te komen. Als voorbeeld noemt hij de vaccins tegen het coronavirus. De snelle ontwikkeling daarvan was volgens hem alleen mogelijk dankzij het jarenlange onderzoek naar virusziekten en de preventie daarvan, lang voordat de pandemie uitbrak. Om die kennis om te zetten in de vaccinatie van miljoenen mensen over de hele wereld was samenwerking met commerciële partners nodig.

Kansen creëren

Commerciële activiteiten en particuliere financiering kunnen ook andere kansen creëren, die vrijwel zeker niet alleen met overheidsmiddelen zouden kunnen worden gerealiseerd, aldus De Haan. “Wij willen bijdragen aan nieuwe bevindingen die de bloedbank zoals wij die kennen zouden veranderen. Een van de programma’s die we hebben is het genereren van bloedcellen buiten het menselijk lichaam. Onvoorstelbaar, toch? Dat we over dertig jaar geen donoren meer nodig hebben.” De Haan erkent dat het een ‘utopische ambitie’ is, maar tegelijkertijd is het concept goed, zegt hij. Hoewel onderzoekers misschien manieren kunnen ontdekken om bloedcellen te genereren, zal het aan bedrijven zijn om die kennis om te zetten in een concreet product op schaal.

Groeiend innovatie-ecosysteem

Het succes van Sanquinnovate is gebaseerd op samenwerkingsverbanden die startups en gevestigde partijen in de Life Sciences & Health-sector samenbrengen. Het Smart Health Amsterdam ecosysteem faciliteert dergelijke samenwerkingen en de innovaties die daaruit voortkomen. Om de verdere groei van het ecosysteem te ondersteunen, ontwikkelt Sanquin momenteel een nieuw gezondheids- en innovatiedistrict (HID) rond hun hoofdkantoor. Het doel, zegt Van den Braak, is een campus te creëren die innovatie mogelijk maakt. “We brengen alle startups, scale-ups samen, die een plek nodig hebben om hun werk te doen. Die gebruik moeten maken van faciliteiten zoals laboratoria die te duur zijn voor een startup om zelf te organiseren. Wij kunnen toegang bieden tot dat soort infrastructuur en hen zo helpen en de tijd versnellen die nodig is voordat hun innovaties patiënten ten goede komen. Smart Health Amsterdam is daarbij heel behulpzaam, want het is een label dat mensen van over de hele wereld naar de Amsterdamse regio trekt.”

De Haan is er ook van overtuigd dat het samenbrengen van een verscheidenheid aan partners de manier is om echte vooruitgang te boeken. “Verschillende instituten en personen hebben heel specifieke expertise die vaak complementair is. We weten misschien niet waar anderen mee bezig zijn, maar het kunnen interessante dingen zijn waar wij iets aan hebben. Dus ik denk dat dit hele idee van samenwerken, zowel op kleine schaal in gemengde teams, maar ook op regionaal of nationaal niveau, heel zinvol is.” Sanquin is volgens hem de ideale plek om de wetenschappelijke expertise, de infrastructuur en een succesvol valorisatiemodel te bieden dat toekomstige innovaties zal stimuleren.