Met rechte rug naar het datacenterbeleid in Haarlemmermeer

Verbazing en verontwaardiging: dat waren zo’n beetje de reacties toen de gemeenten Haarlemmermeer en Amsterdam in 2019 een tijdelijke bouwstop aankondigden voor nieuwe datacenters. “Het bedrijfsleven vond het belachelijk: die datacenters zijn heel belangrijk voor de economie”, zegt de Haarlemmermeerse wethouder Economie, Marja Ruigrok. “Maar we moesten iets doen, want onze ruimte is schaars.”

De gemeenten Haarlemmermeer en Amsterdam zijn populaire vestigingslocaties voor datacentra vanwege de nabijheid van het belangrijkste internetknooppunt van Nederland: AMS-IX. Maar er zijn grenzen aan de groei, zoals ook Ruigroks collega Mariëtte Sedee vaststelde. Zij is wethouder Ruimtelijke Ordening. “Ik bedacht dat de aantrekkingskracht van Haarlemmermeer ook een keerzijde heeft en begon me zorgen te maken over de ruimte en over stroom. Hartstikke leuk dat ze allemaal naar ons willen komen, maar wij konden dat helemaal niet faciliteren. Er zouden daarvoor misschien wel drie of vier extra transformatiestations nodig zijn. We moesten dus op zoek naar een manier om de komst van nieuwe datacentra wel mogelijk te maken. Daarvoor moesten we eerst een stop inlassen om vervolgens beleid te maken.”

Het beleid kwam tot stand in nauw overleg met de Dutch Data Center Association en andere belanghebbenden. Nu zijn er in de Haarlemmermeer alleen nog datacenters welkom die innovatief, duurzaam en energiezuinig zijn. Ruigrok doopte het beleid om tot 4G: “We hebben nu grip, we zorgen voor gematigde groei tot 2030 en willen dat de datacenters groen van binnen zijn en groen van buiten.” Dat laatste betekent dat een datacenter zich moet proberen aan te passen aan het landschap. Ook zijn de locaties waar een datacenter zich mag vestigen beperkt tot een aantal vooraf bepaalde gebieden.

LEAP als smeltkroes van ideeën

Het beleid past bij de ambities van ons initiatief LEAP, waarin meer dan 40 bedrijven, kennisinstellingen en overheden werken aan een versnelde transitie naar een duurzame, digitale infrastructuur. Binnen LEAP wordt onder meer onderzocht welke nieuwe technologieën die transitie kunnen versnellen.

Datacenters hebben de bijzondere aandacht van LEAP, omdat ze veel energie verbruiken en ook veel beslag op de ruimte leggen. Er draaien dag en nacht duizenden servers die ook dag en nacht gekoeld moeten worden: dat laatste wordt vaak aan de lucht gedaan, waardoor de datacentra vaak platte gebouwen zijn. In Nederland verbruiken datacenters 2,8 procent van alle elektriciteit. Energie-efficiëntere datacentra kunnen de druk op ons energienet dus aanzienlijk verlagen.

Ruigrok: “LEAP is echt een smeltkroes van ideeën waarin je ziet hoeveel fantastische dingen er al mogelijk zijn. Zo was ik laatst met ambtenaren bij een bedrijf dat een heel ander koelsysteem voor datacenters heeft ontwikkeld. Dat systeem zorgt voor 20 procent minder stroomverbruik en dat een datacenter nog maar zo’n 10 procent van de ruimte nodig heeft. Ik denk dan: waar wachten we nog op?”

Zelf kabels leggen

Precies dat is waarom Sedee en Ruigrok het nieuwe beleid initieerden. Sedee: “Datacenters zijn in de eerste plaats bedrijven die winst willen maken. Wij willen dat ze daarnaast nadenken over hoe ze waarde kunnen toevoegen aan hun omgeving, hoe ze het meest efficiënt kunnen omgaan met de ruimte. Met ons beleid dwingen we ze daartoe. Een van de eisen voor vestiging is bijvoorbeeld dat als je meer dan 80 MVA (megavoltampère) stroom afneemt, je zelf een kabel moet leggen naar het transformatorstation.”

“Zo kunnen we die datacenters een beetje duwen richting meer innovatie. Voor zover ik kan nagaan is dat beleid uniek in de wereld”, zegt Sedee. “Men had over het voorbereidingsbesluit gelezen en vanuit Parijs kwamen er medewerkers bij ons op bezoek van de afdeling stedelijke ontwikkeling en planning van Parijs en van een onderzoeksinstituut voor de ontwikkeling van de stedelijke regio Parijs. Zij wilden weten wat wij van plan waren om te doen tegen ongelimiteerde groei van het aantal datacenters in onze regio.” Ook naar de situatie in Zeewolde – waar de gemeenteraad groen licht gaf voor de bouw van een enorm datacenter van Facebook-moederbedrijf Meta – keken Ruigrok en Sedee met weinig jaloezie. “Dankzij het beleid dat we nu hebben zal zo’n situatie bij ons niet ontstaan”, zegt Sedee.

Hoe het datacenterbeleid uitpakt is nu nog moeilijk vast te stellen: er zijn sinds het beleid is vastgesteld enkele vergunningen verstrekt. “Over een paar jaar moeten we evalueren hoe het beleid heeft uitgepakt”, zegt Sedee. “De ontwikkelingen gaan heel snel. Misschien zijn er dan wel innovatieve technieken waarmee we de oppervlakte van datacentra flink kunnen verkleinen. Bijvoorbeeld door de hoogte in te gaan. Dan zouden we ook eisen kunnen stellen aan de oppervlakte.”

Noodzaak van LEAP

Voor nu hopen Ruigrok en Sedee in elk geval dat hun beleid zowel bedrijven als andere overheden inspireert. Tussen de verschillende gemeenten in de MRA is veel contact over dit onderwerp.

De provincie Noord-Holland liet zich in elk geval al inspireren door de Haarlemmermeer en ook Flevoland is bezig met het opstellen van datacenterbeleid. Ruigrok: “De ontwikkelingen in onze maatschappij maken de noodzaak van LEAP en dus van een duurzame digitale infrastructuur duidelijk: er is een gebrek aan energie, een gebrek aan ruimte en we moeten innoveren.”

“Ik vond het fantastisch om dit zo aan te pakken”, zegt Sedee. “Het nemen van het voorbereidingsbesluit en het formuleren van het datacenterbeleid horen tot de dingen in mijn wethouderschap waar ik het meest trots op ben.” “Dat geldt ook voor mij”, zegt Ruigrok. “Wat we hebben gedaan is heel concreet. Je zeg niet: er mag niets meer. Er mag zeker nog wel wat, maar wel met restricties. En daarmee zorgen we voor onze ondernemers, inwoners én de omgeving.”