Peter Smit: ‘Terug naar ouderwets polderen’

We spreken Peter Smit in een interviewserie rond de ontwikkeling van de oproep Kiezen voor wat nodig is voor de Metropool van Morgen. Het werken hieraan markeerde de start van de beweging Anders kijken, anders doen; het gaat hierbij om omdenken en met alle belanghebbenden in gesprek gaan. Dat maakt doorbraken en gedurfde keuzes mogelijk. Herkent hij zich in de oproep voor een nieuw perspectief en andere manieren van samenwerken? 

Wat valt je op als je de oproep leest?

“Mijn oog viel eigenlijk meteen op de aanbeveling: ‘Scherper sturen op de vraag waar in 2040 onze brede welvaart vandaan komt’. Als bestuurder ben ik eigenlijk gewend om verder vooruit te kijken. 2040 is voor een waterschap een tussenstap. Als voorzorgsorganisatie kijken wij naar 2050, 2100 en 2123. Dat langetermijnperspectief is belangrijk voor de investeringsbeslissingen die je neemt. Ik denk dat alle bestuurlijke organisaties voorzorgsorganisaties moeten worden. Een woning die je nu bouwt, staat er waarschijnlijk over tachtig jaar nog. Dus je moet heel goed nadenken over waar je die neerzet.”

Peter Smit

Balanceren tussen het nu en de verre toekomst is niet altijd makkelijk voor bestuurders.

“Dat klopt. In het Platform Ruimte van de Metropoolregio Amsterdam (waar bestuurders uit de regio overleggen over de inrichting van de ruimte, red.) vertegenwoordigde ik de vier waterschappen in de regio. In dat overleg zag ik wethouders en gedeputeerden soms worstelen met de lange termijn en de realiteit van vandaag. Die bestuurders hebben te maken met de gemeenteraad, met Provinciale Staten, met de noden van de dag, het einde van hun termijn. Het is dan verleidelijk om snelle, goedkope keuzes voor de korte termijn te maken. Logisch, want elk bestuur is ambitieus. Daarom ben ik er zo blij mee dat we in het Verstedelijkingsconcept 2050 een blauwgroen fundament hebben kunnen leggen.”

Wat betekent dat concreet?

“Het Verstedelijkingsconcept is het koersdocument van gemeenten en provincies in de Metropool Amsterdam. Een blauwgroen fundament betekent dat water en bodem leidend zijn bij de inrichting van de schaarse ruimte. Het diepste punt van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht ligt zes meter onder NAP. Met het oog op de verwachte zeespiegelstijgingen moeten we in zo’n diepe polder geen kwetsbare bedrijven neerzetten. Woningen bouwen kan wel, maar dan bijvoorbeeld drijvende woningen.”

Sturen op water en bodem sluit aan bij de tweede van de negen uitgangspunten voor Anders kijken, anders doen uit de oproep: Mens en natuur zijn met elkaar in balans.

Volgens jou wordt hier dus al aan gewerkt?

“Het is inderdaad niet per se een radicale keuze: het blauwgroene fundament voor de Metropool Amsterdam kwam er dankzij zorgvuldig overleg. Polderen is natuurlijk het ultieme waterschapswerkwoord. Wij deden dat al sinds de middeleeuwen en nog steeds zijn waterschappen continu in overleg met private en publieke partijen, met maatschappelijke organisaties, met boeren andere bedrijven en overheden.

“De waarde van de term is wel gedevalueerd: polderen is nu geslaagd als iedereen een klein beetje tevreden is. Maar dat is niet waar polderen om gaat: in het ultieme polderen heb je het einddoel voor die lange termijn scherp. Daarvoor ga je over in overleg. Wat mij betreft gaan we weer terug naar dat ouderwetse polderen.

“Een goed voorbeeld van polderen in publiek-private samenwerkingen, is de Toekomstbestendige Heuvelrug Gooi en Vechtstreek. Hierin werkt het waterschap samen met zes andere partners om het bodem- en watersysteem in de regio in balans te houden. Ik ben erg trots op die samenwerking en zie ook dat die aanstekelijk werkt in overheidsland.”

Anders kijken, anders doen betekent ook: andere oplossingen vinden voor de huidige schaarste en crises. Dat is volgens jou niet nodig?

“Ik ben meer van de evolutie dan van de revolutie. Met radicale keuzes maak je soms ook niet de goede keuzes. Neem biomassa waar we een tijd lang vol op hebben ingezet. Achteraf bleek het viespeukerij, waar we in Oost-Europa hele bossen voor hebben leeggetrokken. Ook het stimuleren van elektrisch rijden was volgens mij een fiscale misser, met heel dikke subsidies voor mensen die dit prima uit eigen zak kunnen betalen.”
“We moeten zeker in actie komen en dingen herstellen die niet goed zijn gegaan. Maar radicaal? Dat kunnen we ons niet permitteren: er is ook schaarste aan geld. Ik hoop op een concreet actieprogramma, met innovatieve financieringsarrangementen. Je ziet nu dat voor de financiële behoeften aan het begin van een innovatie mensen wegkijken en dat dat leidt tot vertragingen en suboptimale oplossingen. Ik daag de financiële wereld uit om te innoveren en te komen met win-win financieringen van meerdere partijen. Daar is iedereen bij gebaat en belangrijk nog: projecten kunnen sneller van start.”

Welke uitgangspunten spreken je nog meer aan?

“De negende vind ik ook interessant: ‘We moeten ervoor zorgen dat het gemakkelijker wordt om van elkaar te leren en samen te werken aan innovaties’. Waterschappen opereerden vroeger veel meer op de achtergrond, maar door het extremere weer moeten we meer naar buiten treden. Daarom hebben we bijvoorbeeld ook geschiktheidskaarten gemaakt. Daarop laten we zien welke ruimte waarvoor geschikt is. We weten dat je op hoge zandgronden eerder last hebt van droogte en hittestress bijvoorbeeld.”

“Dat is informatie waar bijvoorbeeld projectontwikkelaars weer wat mee kunnen. Zo helpen we andere partijen om goede keuzes te maken. Dat zie ik liever dan dat we iets moeten afdwingen met regels. Als we allemaal als uitgangspunt houden dat alles dienstbaar moet zijn aan de mensen, aan het sociale domein, dan hoeven we helemaal geen radicale keuzes te maken. Dan kunnen we ook over honderd jaar zorgeloos wonen, werken en leven in de lage delta waarin de Metropool Amsterdam nu eenmaal ligt.”

Lees meer interviews met samenwerkingspartners over Anders kijken, anders doen.