Slim datagebruik in de circulaire economie: dit is wat bedrijven zelf kunnen doen

Data zijn de zuurstof van de circulaire economie: deel 3

In 2050 is de Metropool Amsterdam een circulaire hub, waarin producten, materialen en grondstoffen als een dynamische stofwisseling in de rondte gaan. Afgedankte bouwmaterialen, elektronica en kleding vinden herhaaldelijk hun weg terug naar verwerkers die ze strippen, sorteren en als nieuwe grondstof aanbieden voor een nieuw leven. Bedrijven delen massaal data met elkaar, zodat op online handelsplatforms vraag en aanbod van materialen snel op elkaar worden afgestemd. Met een paar drukken op de knop reserveer je een partij materialen, die je vervolgens op de gewenste plaats en tijd ontvangt.

Een idealistische droom denk je? Als het aan ons en heel veel andere partijen ligt niet. Dan zorgt een opgetuigd data-ecosysteem er in 2050 – en hopelijk al eerder – voor dat bedrijven en andere organisaties geen nieuwe materialen en grondstoffen meer hoeven aan te schaffen en alleen circulair inkopen. Het is een realiteit waarin we dankzij goede datastromen geen afvalstromen meer hebben.

In deel 2 van deze reeks beschreven we het belang van data voor de circulaire economie. In dit artikel bieden we ondernemers en professionals handvatten om zelf aan de slag te gaan.

Het startpunt: neem je eigen cijfers onder de loep

Het startpunt van je circulaire ambities is inzicht in alle materialen- en grondstoffenstromen binnen de eigen organisatie: een goed inzichtelijke administratie van grondstoffen, producten en materialen die er binnenkomen en die er weer uitgaan. We noemen dat een Material Flow Analysis. Bij de meeste organisaties zijn al veel data beschikbaar in de vorm van rapportages die ze moeten aanleveren aan banken, de (lokale) overheid en de belastingdienst. Data die ook van nut kunnen zijn voor de verdere volwassenwording van de circulaire economie.

Probeer alles wat je organisatie binnenkomt, waar het vandaan komt en alles wat je organisatie uitgaat en waar het heengaat op te schrijven. Begin met grondstoffen die je organisatie binnenkomen en het afval dat eruit gaat en bouw dat langzamerhand uit. Dat kan natuurlijk in een fancy dashboard, maar een eenvoudige excel-sheet volstaat ook. Door al die gegevens bij elkaar te zetten zie je waar er grote circulaire winst te behalen is.

Wordt al jouw afval verbrand of zijn er misschien materiaalstromen die interessant zijn voor anderen? Zijn er afvalproducten die — al dan niet refurbished — hergebruikt kunnen worden?

Ook is het interessant om de inkoop- en productiekant van je organisatie onder de loep te nemen. Want voor een circulaire economie is natuurlijk niet alleen aanbod, maar ook vraag nodig. Welke materialen kan jouw organisatie circulair inkopen? Waar in het productieproces kun je verspilling voorkomen? Is het mogelijk om minder in te kopen?

Bij deze analyse hoort ook je energie- en waterverbruik. Als er bij productie veel restwarmte vrijkomt kun je je afvragen of die misschien bruikbaar is voor een andere organisatie of voor een ander proces in jouw productiefaciliteit.

Denk na over nieuwe circulaire businessmodellen

Inzichten in alle materiaalstromen in je organisatie kunnen niet alleen bestaande processen goedkoper, duurzamer en/of beter maken. Ze kunnen ook helpen bij het bedenken van nieuwe businessmodellen. In het vorige artikel noemden we al even het ‘as-a-service’-model, waarin je je producten niet meer verkoopt maar verhuurt of verleaset tegen een bepaald bedrag per periode. Interessant aan dit model is dat je verzekerd bent van langdurige inkomsten en eigenaar blijft van de producten en materialen, zodat je ze na hun eerste leven weer goed kunt inzetten in een tweede leven. Producten die goed herbruikbaar en goed te repareren zijn, passen goed in dit model.

Ook zijn er bedrijven die zich hebben gespecialiseerd in circulair ontwerpen en hun businessmodel daarop hebben gebouwd. Hier vind je enkele principes voor circulair ontwerpen. Andere organisaties werken met statiegeld op hun producten. Zo zorgen ze ervoor dat ze producten die verbruikt zijn weer terugkrijgen zodat ze daar de herbruikbare materialen weer uit kunnen halen voor een nieuw product. Ook Yoghurt Barn heeft een mooi voorbeeld: die zamelt kiwischillen gescheiden in om daar vervolgens siroop van te maken die in de winkels wordt verkocht.

Maak gebruik van wat er al gebeurt

Je kunt je als ondernemer ook aansluiten bij of gebruik maken van bestaande initiatieven in de Metropool Amsterdam. Bijvoorbeeld bij Excess Materials Exchange. Dit is een digitale marktplaats waar bedrijven hun gebruikte materialen kunnen aanbieden aan andere bedrijven die dit weer als “grondstof” kunnen gebruiken voor nieuwe toepassingen. Startup Seenons biedt een online platform waarop bedrijven hun eigen afval kunnen managen, zodat verschillende afvalstromen gescheiden ingezameld kunnen worden. Oogstkaart.nl is een platform voor professioneel hergebruik van restmaterialen, met name voor bouw en interieur. Hier kunnen organisaties en ondernemers zelf gebruikte materialen aanbieden, waar andere ze juist inkopen. Op het platform van Madaster kunnen eigenaren van vastgoed en bouwers een materialenpaspoort van een gebouw maken.

Houd de circulaire ontwikkelingen in de gaten

Sommige andere initiatieven staan nog in de kinderschoenen of zijn nog in de onderzoeksfase, maar zijn wel interessant om in de gaten te houden. Zo werkt de gemeente Amsterdam met AMS Institute aan een monitor voor afvalstromen. Hierin is straks te zien welke materialen de stad inkomen en weer uitgaan, zodat gekeken kan worden in hoeverre materiaalstromen al dan niet circulair zijn.

Daarnaast werkt Dexes samen met Madaster, aan een open, betrouwbare en eerlijke markt voor data in Amsterdam. Dexes wil het delen van data door publieke en private organisaties faciliteren door drempels weg te nemen. Op het platform-in-ontwikkeling, dat aansluit bij de Amsterdam Data Exchange, kunnen verschillende partijen onder bepaalde voorwaarden datadeals sluiten en zo data met elkaar delen. Zo’n platform is erg welkom voor de circulaire economie van de toekomst. Een ander voorbeeld is het Big Data Value Center, dat met de gemeente Amsterdam en Instock Market onderzoekt van welke voedselstromen er een overschot is in de regio van Amsterdam en of een B2B-marktplaats tegen voedselverspilling rendabel is. En laat je vooral ook inspireren op www.circulairondernemen.nl, een website van het Versnellingshuis: Nederland circulair!. Hier vind je veel inspirerende voorbeelden, uitdagingen waarover je kunt meedenken en een grote bibliotheek met interessante achtergrondinformatie.

Sluit je aan

Met de bovengenoemde data-initiatieven in de regio zetten we al goede stappen richting een meer circulaire economie. In de volgende artikelen geven we je een inkijkje bij enkele bedrijven die een circulair businessmodel hebben waarbij data een belangrijke rol speelt.

Deze artikelenreeks is een initiatief van Hogeschool van Amsterdam | Gemeente Amsterdam | Amsterdam Economic Board | Amsterdam Smart City | Metabolic en AMS Institute. Samen willen zij de circulaire economie in de Metropoolregio Amsterdam versnellen met praktische verhalen voor en over ondernemers en bedrijven. We nodigen iedereen uit mee te doen met de discussie op amsterdamsmartcity.com.