Marie-José Hoefmans, Schluss: “Weet jij nu wat er gebeurt met jouw data?”

Marie-José Hoefmans, oprichter van online privacy-beweging Schluss, over het manifest Tada – duidelijk over data, initiatief van de uitdaging Digitale Connectiviteit.

Op 31 oktober j.l. presenteerde de Amsterdam Economic Board het manifest Tada – Duidelijk over data, met daarin aanbevelingen voor een verantwoorde digitale stad. In het manifest staan uitgangspunten over ethisch gebruik, transparantie, privacy, verantwoording, eigendom en beheersbaarheid van data. Marie-José Hoefmans vertelt: “De afgelopen maanden zijn we, met een zo breed mogelijke afspiegeling van de maatschappij, bezig geweest met het opstellen van het manifest. Overheden, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en diverse betrokken instanties hebben bijgedragen aan de inhoud. We zijn dan ook heel trots op het resultaat.

Bewustwording

Maar het manifest is nog maar het begin. De bedoeling is dat nu allerlei partijen er zelf mee aan de slag gaan en initiatieven op het gebied van verantwoord datagebruik gaan ontwikkelen, die ze in juni tijdens de State of the Region komen presenteren. Het manifest gaat allereerst om bewustwording. Bij alle vijf uitdagingen die voor de State of the Region zijn vastgesteld, kunnen data bijdragen aan de oplossing. Maar hoe kunnen we die gegevens op een verantwoorde en gecontroleerde manier gebruiken?

We willen mensen uitdagen om na te denken over de vraag wat het manifest voor hen persoonlijk of voor hun organisatie kan betekenen. Op welke manier kunnen zij bijdragen aan een verantwoorde digitale stad? Daarbij hopen we iedereen aan te spreken: van commerciële partijen en overheden tot kennisinstellingen en individuen.”

Controle over je persoonlijke gegevens

Schluss is als IT-expert en initiatiefnemer op het gebied van online privacy, en groot aanjager van het manifest. Schluss werkt aan het terugkrijgen van de controle over je eigen gegevens, die je bijvoorbeeld bij het downloaden van een app of het bezoeken van een website automatisch hebt vrijgegeven. Hoefmans: “Mensen zeggen vaak dat ze niets te verbergen hebben, maar iederéén heeft iets te verbergen. Geen criminele activiteiten misschien, maar niet iedereen hoeft alles van je te weten, omdat dat ook een keerzijde heeft. Weet jij nu wat er gebeurt met jouw data? Welke partijen hebben inzicht in jouw persoonlijke gegevens en wat doen ze met die informatie? En hoe zijn ze er überhaupt aan gekomen? Dat is nu volstrekt onduidelijk. Want zonder dat we precies weten welke gegevens er van ons worden gebruikt, worden we er wel voortdurend op getarget en geprofiled. Bedrijven hebben daarmee allerlei kennis over jou. En kennis is macht. Daar zijn we als maatschappij gigantisch in doorgeschoten.

Algoritmes zijn ontzettend handig, maar het gevaar ervan is, dat je individuele behoeften over het hoofd ziet. Als mensen verschillen we uiteindelijk allemaal van elkaar. We willen de menselijke maat terugbrengen in datagebruik. Met het manifest roepen we dus juist ook partijen op om constant na te denken over wat het gebruik van persoonlijke informatie eigenlijk betekent voor mensen.

Transparantie

We willen dat de zeggenschap en de controle over persoonlijke data, je digitale identiteit, bij de mensen komt te liggen. De keuze voor het al dan niet verstrekken van die gewenste informatie, ligt dan steeds bij het individu. Bovendien moeten onderzoeksresultaten altijd openbaar worden gemaakt. En omdat de data geanonimiseerd worden, zijn zowel onderzoeksdata als de resultaten voor een groter publiek toegankelijk. Dat komt de hele onderzoekswereld ten goede.

We dagen iedereen die data verzamelt en analyseert uit, om ook eens buiten de hokjes te denken. Als je als bedrijf open bent over je bedoelingen, krijg je waarschijnlijk nog veel méér data aangereikt van je klanten. Op die manier levert het zelfs concurrentievoordeel op. Dat is naast de maatschappelijke noodzaak natuurlijk voor veel bedrijven een belangrijke trigger. Ik zeg wel eens dat er een ander soort economie ontstaat als transparantie in dataverzameling en -analyse een feit is. Van value for money naar value for data.”

Digitale kluis

Schluss biedt zelf een heel concrete oplossing in de behoefte aan verantwoord datagebruik. Ze werken aan een persoonlijke, meervoudig versleutelde digitale kluis, waarin al jouw gegevens zijn opgeslagen. Denk aan simpele (e-mail-)adressen, mails, foto’s, diploma’s en webresultaten, maar ook aan complexe medische en financiële gegevens. Jouw data liggen dan niet langer verspreid over talloze bedrijven op het internet, maar ze worden centraal beheerd op één plek, waar alleen jij de digitale sleutel van hebt. Je kiest zelf welk bedrijf of organisatie toegang krijgt tot welk specifiek deel van je gegevens en je kunt deze toegang op elk moment intrekken, beperken of verruimen. Zo kun je een webshop bijvoorbeeld wel je emailadres laten gebruiken voor het sturen van een factuur, maar niet voor de nieuwsbrief. De kluiseigenaar kan ook te allen tijde zien wie op welk moment inzicht heeft gehad in zijn gegevens en wat daar vervolgens mee is gebeurd.

Hoefmans licht toe: “Het manifest is Schluss op het lijf geschreven: ‘duidelijk over data’. Onze organisatie is een coöperatie: iedere Schluss-gebruiker is mede-eigenaar. En al onze software is open source. We hebben geen geheimen, we willen mét elkaar het internet veranderen en dat doen we door het bieden van technische oplossingen. Daarom hebben we ons met Schluss uit volle overtuiging aangesloten bij het opstellen van het manifest om bij te dragen aan de bewustwording van verantwoord datagebruik binnen Metropoolregio Amsterdam.

Voortrekkersrol

Amsterdam staat bekend als innovator op datagebied en is ook economisch gebaat bij die status. De regio neemt met dit manifest graag de voortrekkersrol richting andere steden en uiteindelijk hopen we natuurlijk wereldwijd het belang van verantwoord datagebruik op de kaart te zetten. Dat is een stip aan de verre horizon, maar als we met alle betrokken organisaties, overheden en individuen in de Metropoolregio Amsterdam vanaf nu onze kennis en krachten bundelen, komt die verantwoorde digitale stad steeds dichterbij.”

Interview: Ronne Theunis