‘Het delen van data dient uiteindelijk een gezamenlijk voordeel.’

Wereldwijd neemt de hoeveelheid data exponentieel toe. Toch gebruiken we slechts een klein deel van al onze data om te delen en analyseren. Daarmee laten we een waardevol deel van al die informatie ongemoeid. Hoe het tij te keren? Leon Gommans, bijzonder hoogleraar Data Exchange Systems aan de UvA en Science Officer Air France-KLM Group, is één van de initiatiefnemers van Amsterdam Data Exchange (AMdEX) en begeleidde het afgelopen jaar de Board-werkgroep ‘Infrastructuur’. Hij stelt ons voor de vraag: hoe creëren we een infrastructuur die in staat is om al deze data voor het gewenste doel te delen?

Het gebeurt nu nog slechts op kleine schaal: bedrijven die data met elkaar delen. Hoe kan dat?

‘Veel van die ruwe data bevat informatie en je wil niet dat een ander daar inzichten uit verwerft die jou kunnen schaden. Doorgifte door jou kan net zo goed een risico betekenen: denk maar aan Facebook dat nu terechtstaat voor het verhandelen en doorverkopen van data van haar gebruikers. Dus zeggen de meeste bedrijven: “Ik wil mijn data niet blootstellen aan risico’s.” Dat neemt niet weg dat bedrijven tegenwoordig steeds meer data verzamelen. En al die data samen hebben waarde. Bedrijven zijn zich daar bewust van. Ze weten: als ik mijn data deel met andere bedrijven dan creëer ik voordelen die ik in mijn eentje niet kan verwezenlijken. Dat stelt ons voor de vraag: hoe kun je data delen waarbij je de controle van bedrijven over haar data waarborgt?’

U werkt als bijzonder hoogleraar (UvA) en Science Officer voor Air France-KLM. Uw bedrijf analyseert vliegtuigdata. Wat levert het delen van vliegtuigdata op?

‘Vanuit ons bedrijf gebruiken we vliegtuigdata om voorspellende algoritmen te ontwikkelen en te gebruiken. Deze, op AI-technologie gebaseerde algoritmen, leren ons om onderhoud van vliegtuigen beter te voorspellen. Normaal gesproken krijgt een vliegtuig pas onderhoud na een bepaald aantal landingen of vlieguren. Moderne vliegtuigen, zoals de Boeing 787 of Airbus A350, worden steeds meer voorzien van sensoren. Door algoritmen te laten leren van deze data, kan met een bepaalde nauwkeurigheid berekend worden wannéér onderhoud nodig is. Hoe meer airlines dit soort data delen, hoe nauwkeuriger onze algoritmes.’

Ik kan me voorstellen dat al die concurrerende airlines niet zomaar hun data willen afstaan.

‘Nee, daarom is het ook belangrijk om het gezamenlijk voordeel te herkennen en afspraken met elkaar af te maken. Dus: we gaan er op deze en die manier voor zorgen dat het delen van data veilig en betrouwbaar is. Bijvoorbeeld in de vorm van een consortium, een vereniging van samenwerkende ondernemingen. Zo’n consortium organiseert de uitvoering van afspraken, zodat leden elkaar kunnen vertrouwen bij het delen van data. De autonomie van al die ondernemingen blijft daarbij gewaarborgd. Daarbij is het van belang dat er een neutrale infrastructuur bestaat en de leden deze data veilig – en op basis van gemaakte afspraken – met elkaar delen.’

Hoe kan de AMdEX daarbij helpen?

‘Onze toekomstvisie is dat er met de AMdEX zo’n veilige data-infrastructuur komt. Een soort marktplein waarop we marktplaatsen bouwen. Zo’n marktplaats kun je vervolgens inrichten rond een bepaald doel, waarbij je regels met elkaar afspreekt. Bovendien kunnen er meerdere marktplaatsen naast elkaar bestaan, zoals onze huidige bloemenmarkt ook naast een paardenmarkt kan bestaan. Dus bijvoorbeeld exchanges voor overheden en de wetenschap. De leden bespreken de regels, bepalen op basis van eisen wie lid kan worden. Of we kiezen voor een open of gesloten datamarkt, of peer to peer: twee bedrijven die met elkaar zaken willen doen. Het is allemaal mogelijk.’

Wat voor technologie is hiervoor nodig?

‘In feite stel je met de AMdEX een stukje exchange infrastructuur ter beschikking, onder beheer van een marktplaatsorganisatie. Dit is een omslag. Leden sluiten hun infrastructuur op deze exchange aan. Bedrijven willen daarbij wel hun ruwe data beschermen en daarbij volledig in control zijn. Data mag dan bijvoorbeeld niet via de exchange naar een ontwikkelpartij gestuurd worden, zeker als daar ook data van je concurrenten komen te staan. Wel is het nodig om data beschikbaar te stellen voor het leerproces van algoritmes. Die algoritmes kunnen op hun beurt leren van data. Het enige wat een leerproces naar de ontwikkelaar terugstuurt, is hetgeen van de data is geleerd. Partijen zien dus niet elkaars data of algoritme. Zo’n exchange-infrastructuur is bruikbaar voor heel veel industrieën. Voor ons als AMdEX is het van belang om bij deze omslag een voortrekkersrol te spelen.’

Was dat ook de belangrijkste conclusie tijdens de werkgroep infrastructuur?

‘Ja, die omslag is nodig, beseffen we maar al te goed. De rol van de Board is om daarbij te helpen en de AMdEX te faciliteren, om zo partijen bij elkaar te brengen. Om zo’n omslag voor elkaar te krijgen moet rondom de noodzaak bewustwording groeien. Het delen van data dient uiteindelijk een gezamenlijk doel, waarbij je tevens monopolieposities wil voorkomen. Data op eerlijke wijze delen stimuleert innovatie en de data-economie. Wij willen op gelijke voet verder.’

Hoe ziet u de toekomst? Zijn er straks meerdere datamarkten in de wereld?

‘Zoals je nu heel veel internet exchanges over de wereld verspreid ziet – de Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX) is een voorbeeld – zo voorzie ik straks ook de wereldwijde aanwezigheid van data exchanges. Het maakt dan niet uit waar je in de wereld als data-eigenaar of ontwikkelaar zit om te kunnen aansluiten op een bepaalde marktplaats. Ik denk dat je verschillende data exchanges krijgt waarop je data kunt aansluiten. Data wil je ergens op een onafhankelijke plaats parkeren, maar niet in een bestaande cloud. Dit omdat data-uitvoer vanuit de ene cloud naar de andere cloud erg kostbaar is. Zo maak je data alleen maar ontoegankelijk. Daarbij, data wordt steeds zwaarder, we gaan er steeds meer van opslaan. Laten we daarom onze data onder de beste condities parkeren.’

Tekst: Renske Jonkman