Digitale bruggen bouwen

Willem Koeman – Challenge Lead Digitale Connectiviteit bij de Board – vraagt iedereen aan te schuiven in een halve kring. De zon schijnt door de ramen van het Hilton Schiphol Hotel. Het rumoer van het vliegveld en zijn reizigers is ver weg. Hier gaat het gesprek niet over de zoveelste vakantiebestemming, maar over hoe data onze stad slimmer kunnen maken. Voor reizigers, die met een digitale irisscan razendsnel de douane passeren. Maar ook voor overheden, die met data in kaart brengen hoe mensenmassa’s door onze metropool bewegen. Maar hoe gaan we zorgvuldig om met al die nieuwe data?

Digitale transitie: wie is verantwoordelijk?

‘Wat is nodig voor een eerlijke digitale samenleving?’ vraagt Willem Koeman. Hoe kunnen we al die technologische toepassingen zo gebruiken zónder de burger uit het oog te verliezen? ‘Onze digitale stad is een inclusieve stad,’ zegt Douwe Schmidt van Tada, een beweging op initiatief van de Board voor verantwoord gebruik van data. ‘Digitale tech moet ook begrijpelijk zijn voor blinden of slechtzienden. En een overheidsprogramma moet je niet communiceren vanuit Facebook. Vanwege het simpele feit dat niet iedereen zich hierbij heeft aangesloten.’

De burger mag en kan niet de bron zijn van economisch gewin, meent Schmidt. Dus zouden we onszelf moeten afvragen of bankiersdata wel zomaar gebruikt mogen worden voor reclame. Of dat de burger het recht heeft ‘op vergeten’, door tussentijds data te verwijderen omdat iemand radicaal is veranderd. En mag wetenschappelijk onderzoek eigenlijk wel verdwijnen achter een betaalmuur, of is vrije toegang tot die gegevens in ons gemeenschappelijk belang?

Discussie over data

De digitalisering dwingt ons stil te staan bij deze vragen. Daarom wordt iedereen gevraagd om kleinere groepen te vormen en stellingen uit te schrijven met betrekking tot data. Welke vragen houden hen bezig? ‘Ik merk bij innovaties van onze interne start-up dat van tevoren een duidelijk doel moet zijn opgesteld,’ zegt Robert-Jan Taling van de Gemeente Amsterdam. ‘Maar als je met data bezig bent dan is zo’n datareis niet altijd voorspelbaar. Je weet niet waar die reis over tien jaar eindigt, toch? Het enige wat je kunt doen is transparant zijn over data.’ Iemand anders wil weten: ‘Dus zo’n doel is niet werkbaar?’ Taling merkt op: ‘Het is vooral niet geloofwaardig.’ Een andere deelnemer schrijft de stelling op: ‘Doelbinding van data belemmert innovatie.’

Na de kleine discussieronde is het tijd om stelling te nemen. ‘Data mogen gemeten en gebruikt worden om verkeersdeelnemers te sturen, ook tegen hun wil,’ stelt één van de deelnemers. Wie is het eens of oneens? De meeste zijn het eens en formeren zich in een groep. Maar een paar niet. ‘Een centrale mogendheid die ethische beslissingen neemt, daar geloof ik niet in,’ merkt iemand op. Maar een ander gaat daar tegenin: ‘Stel je zit in de auto en er is een motorongeluk gebeurd. Dan kun je dus worden omgeleid zodat politie en brandweer er beter bij kunnen.’ Een dame zegt: ‘Maar ík wil niet dat de overheid mij stuurt. Het is een ander verhaal als een echte agent mij stuurt, dat is transparanter.’ Taling springt op de discussie in. ‘Jonge mensen zijn veel vertrouwder met data, het maakt ze niet uit of het een echte agent is of een digitale variant.’

Zelflerende brug met respect voor privacy

Vertrouwen in data is een kernpunt tijdens de gesprekken die deze middag voorbijkomen. Hoe verzamel je bijvoorbeeld data in publieke ruimtes met respect voor de persoonlijke privacy? Alec Schuldiner van Autodesk presenteert aan het einde van de dag de MX3D brug. Deze brug – in 3D geprint door robots – wordt deze winter op de wallen in Amsterdam geplaatst, één van de drukte plekken in onze metropool. Compleet met sensoren en zelflerende algoritmes.

‘De sensoren meten niet alleen geluid, licht en temperatuur, maar vertellen ons ook iets over de bewegingen op de brug en in de omgeving,’ zegt Schuldiner. ‘In hoeverre doen zich ongewone veranderingen voor?’ Al die data worden verzameld in dienst van het publiek maar met respect voor privacy. Vergelijkende studies die in Amsterdam op verschillende plekken worden gedaan, moeten ons uiteindelijk iets vertellen over hoe mensenmassa’s zich door de stad bewegen en waar de knelpunten zitten. Hoe verbeter je de doorstroom?

Verhalen vertellen met data

‘Ik vind het een spectaculair verhaal van die brug,’ zegt Marja Ruigrok, wethouder van de gemeente Haarlemmermeer. ‘Maar sommige mensen zullen ook schrikken als ze daar met iemand anders lopen dan hun eigen partner.’ Volgens haar gaat de discussie over data vooral over privacy en hoe je daar als overheid rekening mee moet houden. Ook dataspecialist Marcel van der Kuil (Sports & Health Tech ondernemer) beaamt dat er een zekere angst meespeelt, maar dat die kloof gedicht kan worden door vooral te vertellen wát je doet met al die data.

‘Data en algoritmes worden vaak als iets academisch weggezet. Maar ik zit vaak in taxi’s en iedereen vindt het interessant als ik erover vertel. Dus vertel vooral die leuke verhalen over 3D bruggen!’ Aan het einde van de dag tekent Ruigrok het Tada manifest voor een verantwoord datagebruik. En bouwt daarmee aan een mooie digitale brug voor de gemeente Haarlemmermeer. “Ik ben heel optimistisch over data en technologie maar dan moet je wel de toegevoegde waarde voor bewoners en gebruikers laten zien,” zei de wethouder voor Economie & Innovatie, Verkeer & Vervoer en Cultuur.

Dan is het tijd voor een borrel en duikt iedereen weer onder in de mensenmassa’s van het vliegveld.

Verslag: Renske Jonkman