Vertrouwd datadelen is één van de grootste uitdagingen van nu

Op een vertrouwde manier data delen? AMdEX biedt straks een veilige infrastructuur voor data. Axel Berg is een van de initiatiefnemers van AMdEX: ‘We staan echt aan het begin van een implementatie van data soevereiniteit.’

Wereldwijd neemt de hoeveelheid data exponentieel toe. Toch delen we nog steeds slechts een klein deel van al onze data voor hergebruik door anderen, door zorgen over eigenaarschap, IP, auteurschap of competitie. Onzekerheid over beveiliging, privacy en data-eigendom maakt het delen van vertrouwde gegevens zo duur, inefficiënt en juridisch zo omslachtig dat organisaties data niet delen. Daarmee laten we een waardevol deel van al die informatie ongemoeid. Hoe het tij te keren? Partijen zijn vaak bereid – of hebben zelfs belang bij – het toegankelijk maken van data voor anderen. Zij willen dat doen onder passende voorwaarden en controle. Dat is precies waar AMdEX aan werkt: verzekeren van en invulling geven aan data-soevereiniteit. Axel Berg is innovatiemanager van het SURF Open Innovation Lab. SURF is de ICT-coöperatie van onderwijs en onderzoek in Nederland.

Hoe ontstond jouw interesse voor datadelen?

‘Onze coöperatie SURF heeft een vestiging op het Amsterdam Science Park: hier zitten veel verschillende partijen, van wetenschappelijke onderzoeksinstellingen tot bedrijven gespecialiseerd in ICT. Binnen het Science Park wilden we onze krachten bundelen – in de context van de European Open Science Cloud (EOSC) – en in het bijzonder met het vertrouwd delen van data, één van de grootste uitdagingen van nu. Een data-exchange, in analogie naar de Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX) is daarvoor een uitkomst. Wij kijken hoe je het beste op een vertrouwde manier gevoelige gegevens tussen partijen kunt delen voor uitsluitend een bepaald doel. Zo kunnen we veel belemmeringen wegnemen voor het delen van data.’

Hoe doe je dat?

‘Iedereen die bij de AMdEX betrokken is, ziet dat er minder data worden gedeeld dan mogelijk is. Het gemeenschappelijk voordeel dat je eruit zou kunnen halen wordt bij lange na niet benut. AMdEX is een vertrouwde omgeving waarin een sector of community zijn data deelt: samenwerkingen worden via de infrastructuur en organisatie van de AMdEX ondersteund. Vanuit SURF kijken we vooral naar samenwerking tussen het publieke en private domein, zoals tussen onderzoeksinstellingen en bedrijven, maar ook tussen onderzoeksinstellingen onderling. Dat is het interessante aan zo’n exchange: het is heel breed en het delen van data geldt niet alleen voor onderzoekers uit de wetenschap, maar bijvoorbeeld ook voor bedrijven.’

AMdEX is zo toepasbaar op elke sector?

‘Ja, AMdEX faciliteert verschillende digitale “marktplaatsen” die naast elkaar kunnen bestaan. Op elke markplaats worden andere data gedeeld en onder andere voorwaarden. De ene marktplaats zal een wat meer gesloten karakter hebben dan de ander. Lidmaatschap en policies moeten worden gedefinieerd en afgesproken. We staan echt aan het begin van een nieuwe ontwikkeling. De Universiteit van Amsterdam en SURF kijken binnen AMdEX vooral naar het delen van onderzoeksdata (Research Data Exchange). We hebben reeds een eerste prototype daarvan gebouwd, die we nu ook verder binnen AMdEX ontwikkelen en valideren.

Mensen houden graag controle over hun gegevens?

‘Juist daarom moet je een vertrouwde omgeving creëren, op neutrale grond en op non-profit basis. Door juridische afspraken te maken en technisch bepaalde regels af te dwingen. Want de eigenaar van data wil vaak zijn data wel delen, maar alleen onder bepaalde voorwaarden. Bij het gebruik van grote commerciële cloud-platforms leeft al snel de angst dat ze tóch iets met je data gaan doen. En data worden nu eenmaal makkelijker gedeeld wanneer je er controle over houdt, en weet wat de ander ermee gaat doen. Als je dus in staat bent om zo’n vertrouwde omgeving te faciliteren – een neutrale plek zonder winstoogmerk – dan kunnen ontzettend veel partijen hun data delen, onder hun eigen voorwaarden. Dat is precies wat data soevereiniteit is: de data eigenaar houdt te allen tijde gewenste controle over welke data met wie wordt gedeeld, voor welk doel, en onder welke voorwaarden. Dan worden de drempels lager, ontstaat er meer economische, maatschappelijke of wetenschappelijke activiteit en wordt de potentie van al die data veel beter benut.’

Waar moet AMdEX over twee jaar staan?

‘AMdEX start nu met concrete experimenten vanuit geschikte usecases, zoals enkele binnen wetenschappelijk onderzoek. Deze usescases verwerken we in prototypes met bestaande service-componenten. Hiermee gaan we de infrastructuur verder ontwikkelen in co-creatie en testen in de praktijk. We doen dat samen met de AMdEX partners maar vooral ook met vele andere (regionaal, nationaal en internationaal) geïnteresseerden, belanghebbenden en projecten. Dat moet binnen twee jaar leiden tot een (federatieve) infrastructuur met basisfunctionaliteit om datamarkten al te faciliteren via een aantal verschillende datadeel concepten (archetypes), en die voorbereid is voor verdere opschaling in aantallen gebruikers en aanvullende functionaliteit. Als SURF zien we een toenemende vraag naar dit soort oplossingen en werken we actief mee aan de ontwikkeling ervan.’

Dit artikel is een update van een interview door Renske Jonkman, dat verscheen op amsterdameconomicboard.com in september 2019.