Data Commons Collective

Met het initiatief Data Commons Collective onderzoeken we het maatschappelijk nut, de kracht en de grenzen van data commons. Een visie op data delen waarin ervan wordt uitgegaan dat data als een nieuwe, digitale hulpbron kan worden gezien, volledig ten bate van de gemeenschap.

Op initiatief van Amsterdam Economic Board is daarvoor ‘Data Commons Collective’ opgezet. Een consortium van organisaties met daarin Waag Futurelab, Universiteit van Amsterdam, Deloitte, Ahold Delhaize en AMdEX, waarbij naar verwachting andere partijen zich in de nabije toekomst gaan aansluiten.

Lees ook de nieuwsberichten over data commons.

Waarom verantwoorde data?

In het door big tech gedomineerde tijdperk is data zo lang commercieel geëxploiteerd dat er inmiddels nog weinig voorstellingsvermogen is bij het idee dat data delen de publieke zaak misschien ook wel zou kunnen dienen. Toch is dat wat een collectief van bedrijven, overheden, maatschappelijke instellingen en inwoners in Amsterdam gaat doen. Méér data delen om beter voor de stad te zorgen.

Data commons dragen bij aan de visie van de Metropool Amsterdam om in 2040 een verantwoorde, duurzame en inclusieve digitale regio te zijn. Dit omvat een mensgerichte aanpak waarbij digitalisering wordt gedreven door maatschappelijke waarden met autonomie en controle over onze data. Technologie moet vanuit dit perspectief op een verantwoorde manier worden toegepast om maatschappelijke uitdagingen, waaronder energie, gezondheid, aan te pakken.

Wat is een common?

Commons zijn natuurlijke hulpbronnen die toegankelijk zijn voor iedereen binnen een community. Water. Vruchtbare grond. Schone lucht. Eigenlijk alles wat de aarde ons gegeven heeft. We zijn als mensheid deze commons steeds meer gaan exploiteren in onze jacht naar macht en winstmaximalisatie. Hierdoor dreigen we ze uit te putten. De Amerikaanse wetenschapper en Nobelprijswinnaar Elinor Ostrom, bestudeerde verschillende gemeenschappen die erin zijn geslaagd om natuurlijke hulpbronnen op een duurzame manier te gebruiken, waarbij deze gemeenschappen regels opstelden om het gezamenlijk te beheren en gebruiken. Uit deze case studies destilleerde ze een aantal principes die andere gemeenschappen kunnen gebruiken om natuurlijke hulpbronnen op een verantwoorde manier samen te gebruiken.

Wat is een data common?

Data is een nieuwe, digitale hulpbron: een waardevolle grondstof die gebruikt kan worden om producten en diensten te verbeteren. Data is daarmee ook als ‘common’ in te zetten voor het gemeenschappelijk belang. Er bestaan twee belangrijke verschillen tussen een common en een data common:

1. Data in commons kunnen worden gedeeld met een gemeenschap die elkaar nooit persoonlijk heeft ontmoet en die niet gebonden is aan een geografische locatie of een sociaal-culturele groep
2. Data commons raken nooit uitgeput. Je kunt gegevens eindeloos dupliceren zonder enige waarde te verliezen.

Vier uitgangspunten voor onze data commons:

1. De data common wordt gebruikt om een publiek- of gemeenschapsdoel te dienen
2. De data common vergt samenwerking tussen verschillende partijen, zoals individuele mensen, bedrijven of publieke instituties
3. De data common wordt beheerd aan de hand van principes die acceptabel zijn voor de gebruikers en die bepalen wie onder welke voorwaarden toegang mag hebben tot de data commons, op welke manier ze mogen worden gebruikt, met welk doel, wat wordt verstaan onder data misbruik
4. De data common wordt ingebed om de kwaliteit van de data beheren, maar ook om te controleren of de principes worden nageleefd en te zorgen dat data misbruik ook wordt opgemerkt en dat hierop een passende respons volgt (zoals een reprimande, straf of boete).

Wat hebben inwoners hieraan?

Inwoners van de Metropool Amsterdam moeten kunnen leven in een veilige, inclusieve, eerlijke en transparante, duurzame digitale stad. Zij moeten er in de basis op kunnen vertrouwen dat overheden en organisaties verantwoord omgaan met hun data. Zonder dat zij zich zorgen hoeven te maken over misbruik van data. Dit geldt met name voor de ongeveer 200.000 inwoners die digibeet zijn. Dat draagt sterk bij aan een leefbare stad.

Daarnaast krijgen eigenaren van data meer zeggenschap over hun gegevens. Datagebruikers en -eigenaren zijn in staat sneller tot afspraken te komen over het delen van data. Zo komt er meer data beschikbaar om maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Dat is hard nodig: er wordt nu nog minder dan drie procent van de data in de wereld gedeeld.

Rol van Amsterdam Economic Board

Amsterdam Economic Board is in een coördinerende rol betrokken bij het Data Commons Collective. In 2023 werken we aan:

• Meer partijen zien data commons als instrument voor het verantwoord delen van data voor maatschappelijke uitdagingen en zij committeren zich hieraan. We ontwikkelen daarvoor een aansprekend verhaal over het belang van data commons, waarin onder andere de relatie met toekomstige EU-wetgeving terugkomt.
• Via toegepaste, toegankelijke use cases inzichtelijk maken hoe data commons voor de maatschappij kunnen werken. De principes en uitkomsten van de use cases moeten anderen inspireren om verantwoord data te delen.

Samenwerken aan data commons

De uitdaging is om principes van data commons breed toepasbaar te maken, door een toegankelijk model neer te zetten, dat zorgt voor vertrouwen en een gevoel van eigenaarschap en gedeelde verantwoordelijkheid.

Wij werken als non-profit organisatie samen met kennisinstellingen, bedrijfsleven, overheden en maatschappelijke organisaties. Het unieke van deze partnerschappen is dat we gezamenlijk werken aan belangrijke, toekomstgerichte, maatschappelijke onderwerpen, zoals Verantwoord Datadelen.

Op dit moment hebben verschillende organisaties elk een ‘stukje’ van de datavraag in handen. We zien dat de potentie van data om maatschappelijke vraagstukken op te lossen momenteel onvoldoende gebruikt wordt. Dit initiatief moet een beweging in gang zetten om op een andere manier data te delen en daadwerkelijk impact te maken.

Werk je aan maatschappelijke opgaven en is data delen daar een belangrijk onderwerp bij, of wil jouw organisatie samenwerken aan maatschappelijke opgaven? Doe mee en stuur een e-mail naar Marjolein Bot.