Tada! Zelf beslissen met wie we onze data delen

Je bent nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van het manifest. Wat vind je van het eindresultaat?

“Ik had misschien wat te hoge verwachtingen ten aanzien van de actionability van het manifest. Ik had graag gezien dat we concreter hadden aangegeven wat de verschillende instanties en burgers kunnen doen, in plaats van dat het bij een theoretisch vertoog was gebleven. Ik ben dus niet helemaal tevreden, al vind ik wel dat het manifest een goed startpunt is. Ik kan me vinden in de waarden die we geformuleerd hebben, ze sluiten ook goed aan bij het Europese Digital Charter. En wat ik goed vind aan deze exercitie is dat de waarden zijn geformuleerd vanuit de stad als geheel, waarvan alle stakeholders onderdeel uitmaken.”

Wat zou de volgende stap volgens jou moeten zijn?

“Dat we voor alle partijen een handelingsperspectief formuleren. Hoe kunnen zij zich aan deze waarden conformeren?”

Tijdens de workshops voorafgaand aan het manifest werd bij het concreet invulling geven aan de waarden veel gewezen naar de gemeente.

“Dat is logisch, maar ik denk dat de gemeente niet zo machtig is als veel mensen denken. De gemeente kan maar op een paar punten iets bewerkstelligen: in het onderwijs, in zijn aanbestedingsbeleid en in het stimuleringsbeleid voor bedrijvigheid. Dat laatste wordt in Amsterdam te veel economisch gedreven, en ook in het onderwijs heb ik de gemeente nog niet horen zeggen: ‘gebruik maar geen Facebook.’ Wat ze al wel goed doen mag van mij veel zichtbaarder worden, daarmee kunnen ze laten zien dat ze de waarden actief uitdragen.”

Hoe kunnen burgers en bedrijven concreet invulling geven aan de waarden?

“Het manifest moet uiteindelijk een grotere mate van soevereiniteit voor het individu realiseren. Het individu kan daar als burger aan bijdragen door uit te dragen naar anderen en naar instituties dat hij waarde hecht aan een zorgvuldige omgang met zijn data. Voor bedrijven vind ik het manifest behoorlijk kansrijk: wanneer ze de waarden incorporeren kunnen ze dat gebruiken in hun marketing. Ze gaan dan verder dan wat de GDPR van hen vraagt: in plaats van een wettelijke vereiste wordt het zorgvuldig omgaan met data dan een asset. Apple doet dat bijvoorbeeld heel goed: zij profileren zich als kampioen privacy en onderscheiden zich zo van hun concurrenten. In Amsterdam hangt het vaak aan betrokken mensen, en is bijvoorbeeld Alliander er serieus mee aan de slag. Maar de hele Zuidas kan wel wat schoppen onder de kont gebruiken op dit vlak. Ikzelf ben er wel gevoelig voor als bedrijven zich daarmee profileren. Maar ja, ik ben een nerd.”

Het debat hierover is inmiddels niet meer voorbehouden aan alleen de nerds toch?

“Ik zie inderdaad een positieve beweging. De beste manier om het onderwerp op de agenda te krijgen is humor. Neem Lubach die groots aankondigde van Facebook af te gaan. Steeds meer mensen denken hierover na, maar de problematiek is dan ook niet te missen. Bij De Waag noemen we het surveillance kapitalisme: veel geld verdienen met zoveel mogelijk data verzamelen. Daarom pleiten wij voor een commons-economie, een economie die veel meer gericht is op gemeengoed en op niet-extractieve methoden. Daarmee bedoelen we dat je niet iets onttrekt aan de maatschappij, zoals olie of data, maar dat je datgene gebruikt op de plaats waar je het vandaan haalde en ervoor zorgt dat het ten goede komt aan de omgeving waar je het vandaan haalde.”

Je bent ook betrokken bij het DECODE-project. Kun je uitleggen wat dat is?

“Dit is een Europees onderzoeksproject waarin we een decentrale digitale infrastructuur gaan ontwerpen die het mogelijk maakt je eigen data en identiteit te managen. Daar hebben we nu nauwelijks zeggenschap over, terwijl 90 procent van onze interactie met de maatschappij tegenwoordig digitaal is. Het probleem is dat die digitale identiteit wordt vormgegeven door bedrijven als Facebook, de systemen van de overheid en de systemen op je werk. Je bent eigenlijk een avatar van je digitale zelf en je hebt daar geen invloed op. Ons project gaat niet alleen over data-privacy, maar ook over het zelf kunnen beslissen met wie we onze data delen.”

Wat maakt het moeilijk om dit te realiseren?

“Technisch is dit supercomplex, maar het lijkt goed uitvoerbaar. De grootste uitdaging is mensen en dienstverleners te overtuigen dat ze dit moeten gaan gebruiken en bedrijven en instanties overtuigen dat ze data kunnen gebruiken zonder het te verzamelen. We zijn nu ruim een jaar bezig en in Amsterdam is net een eerste pilot gestart. In oktober moeten alle pilots lopen en dan hebben we 1,5 jaar om te testen. We richten alles zo in dat er, ook als de subsidie straks ophoudt, iets staat die de gebruikers van de toepassingen zelf in stand kunnen houden.”