“Circulair betekent dat je niet méér schade toebrengt aan de aarde, dan je zelf kunt herstellen.”

John Nederstigt, wethouder gemeente Haarlemmermeer en Boardlid, over de transitie naar een circulaire economie in de Metropoolregio Amsterdam.

“Ons huidige stelsel van produceren, gebruiken en weggooien is simpelweg achterhaald. Er gaan dagelijks talloze waardevolle stoffen verloren en dat is slecht voor de economie én het milieu. Daar moet op heel korte termijn verandering in komen. We hebben met elkaar de verantwoordelijkheid om onze sterke economie zo toekomstbestendig mogelijk te maken. Als we toewerken naar een circulair systeem waarbij geen waardevolle grondstoffen meer verloren gaan, levert dat ons belangrijk economisch voordeel op waarmee we onze voorsprong kunnen behouden.

De overheid speelt een essentiële rol in die transitie. Wij maken regels en wetten die zaken mogelijk maken of juist tegenhouden. Door in ons beleid ruimte te geven aan innovaties of bestaande regelingen aan te laten sluiten op de huidige marktbehoefte, kunnen we de nieuwe economie sneller en makkelijker tot wasdom laten komen. En de overheid is zelf ook een grote inkoper. Als wij nog puur circulair aanbesteden, zetten we de markt in beweging.

Regelgeving

Circulair betekent dat je niet méér schade toebrengt aan de aarde, dan je zelf kunt herstellen. Maar als we nu een huis afbreken, wordt het puin gedumpt of bijvoorbeeld onder een snelweg gelegd, terwijl veel stoffen nog heel waardevol zijn. En bovendien kan het afval giftig zijn. In de komende veertig jaar zullen er 250.000 woningen worden gebouwd in de Metropoolregio Amsterdam. Daar ligt dus een enorme kans om het anders aan te pakken. Wij willen in dat proces zoveel mogelijk producten hergebruiken: het puin moet niet meer onder snelweg terecht komen, maar bijvoorbeeld worden verwerkt tot nieuwe bakstenen. Dat is technisch allang mogelijk, maar nu nog een bewerkelijke investering. Om ervoor te zorgen dat men tóch kiest voor de duurzame aanpak, passen wij als overheid de regelgeving aan om het voor bouwers interessant te maken.

Afval scheiden

Hetzelfde geldt voor huishoudafval: per jaar produceert een inwoner van de Metropoolregio Amsterdam 200 tot 350 kilo restafval, dat nu allemaal verbrand wordt. Dat levert warmte op, maar daarna is alles weg. Terwijl we elke dag opnieuw behoefte hebben aan de grondstoffen die we nu verbranden. In elke grijze vuilniszak die we weggooien, zit nu nog 95% herbruikbare stoffen. Dan gaat het om biomassa (groenafval), bouw- en sloopmaterialen, elektronisch en elektrisch afval, niet meer draagbaar textiel, plastics, incontinentiemateriaal en luiers, matrassen, IT-servers en metalen.

Als we de verschillende soorten afval beter gescheiden aanleveren, hoeven ze niet de oven in, maar kunnen we ze weer terugbrengen in de kringloop en ze verwerken tot nieuwe producten. De fabrieken die deze verwerking doen, bieden bovendien weer nieuwe werkgelegenheid. Wij als overheid zorgen ervoor dat er afspraken en wetten komen om innovatieve verwerkingstechnieken te faciliteren en deze nieuwe cyclus te stimuleren. Daarbij is het uiteraard belangrijk om met alle steden in de regio dezelfde afspraken te maken.

Restafval

We vragen dus ook onze inwoners hun afval beter gescheiden aan te leveren, zodat we niet meer 95%, maar slechts 5% restafval overhouden. Uit een lopende proef onder 1200 huishoudens weten we al dat het helemaal niet zo veel extra werk is om de afvalstromen gescheiden aan te bieden. Het gebruik van plastic stijgt nog steeds 10% per jaar, maar over vijf jaar zijn we er echt wel klaar mee dat fruit verpakt zit in drie zakjes. We leveren misschien een beetje gemak in, maar we zullen steeds vaker denken “Oh, zo kan het eigenlijk ook wel”.

We zijn ook aan het kijken hoe we het afval, zeker in de stad waar je vaak minder ruimte hebt, zo efficiënt en duurzaam mogelijk bij onze inwoners kunnen ophalen. We leren nog elke dag van dat proces en zullen uiteindelijk keuzes maken om het scheidingstraject breder uit te kunnen rollen.

Circulair inkopen

De komende tijd richten we ons samen met de Board op het opzetten van tientallen circulaire inkoopinitiatieven, die we in juni bij de State of the Region willen presenteren. Daarbij zal de overheid dus zowel in de rol van wetgever als die van inkoper handelen vanuit de circulaire gedachte. Technisch gezien zijn we helemaal klaar voor de transitie, maar het zal in het begin lastig en kostbaar zijn om de markt in beweging te krijgen. Misschien zullen we inkoopsubsidies moeten inzetten om de marktwerking op weg te helpen, maar ik weet zeker dat als het balletje eenmaal gaat rollen, het niet meer stopt. Elke leverancier zal inzien dat hij voor het voortbestaan van zijn onderneming en de huidige economische welvaart wel mee móet in het circulaire systeem.

Trendbreuk

We hopen dat we in juni al een groot aantal initiatieven hebben gerealiseerd en dat zich na de State of the Region nog meer partijen uit het bedrijfsleven, kennisinstellingen, overheden en particulieren zullen aansluiten. We denken daarbij bijvoorbeeld aan bouwers, architecten, plastic-vragers, plastic-makers, energiebedrijven en biomassa-verwerkers. Maar juist ook voedselproducenten en andere ondernemingen die middenin de maatschappij staan, zodat hun invloed voor iedereen zichtbaar en tastbaar is.

De regio is groot genoeg om met elkaar het verschil te maken en klein genoeg om slagvaardig te blijven. We hebben nu al voor een trendbreuk gezorgd: we hebben in de Haarlemmermeer steeds minder energie gebruikt, meer duurzame energie opgewekt en minder CO2 uitgestoten dan het jaar ervoor. We zijn er nog lang niet, dus we moeten nu echt snel, met z’n allen, in actie komen en toewerken naar het kantelpunt. En dan kan onze transitie als voorbeeld dienen voor de rest van Nederland, Europa en uiteindelijk de wereld.”

Interview: Ronne Theunis