‘Een open datamarkt voor bedrijven, overheden, voor ieder individu.’

Wereldwijd neemt de hoeveelheid data exponentieel toe. Toch gebruiken we slechts één procent van al onze data om te delen en analyseren. Daarmee laten we een waardevol deel van al die informatie ongemoeid. Hoe het tij te keren? Wouter Los, onderzoeker digitale infrastructuur aan de UvA, is één van de initiatiefnemers van AMdEX en begeleidde het afgelopen jaar de Board-werkgroep ‘Ontwikkeling datamarkten’. Want als we data met elkaar willen delen dan is vertrouwen nodig, zoals hij zelf zegt.

Waarom houden we al die data liever voor onszelf?

‘Uiteindelijk speelt bij iedereen dezelfde vraag: hoe weet ik zeker dat niet iemand anders er met mijn data vandoor gaat? Dus: kan ik mijn data betrouwbaar delen en onder míjn voorwaarden? Je wilt niet dat een ander mede-eigenaarschap claimt, zoals de grote jongens van Amazon dat doen. Als je nu een online winkel begint dan is het gemakkelijk om de infrastructuur van Amazon te gebruiken. Maar via hun datasoftware kunnen ze ook zien wát je wilt verkopen en wie je klanten zijn. Wat wij willen is een open datamarkt voor bedrijven, overheden, voor ieder individu.’

En niemand met jouw data ervandoor gaat.

‘Ja, de benaming Amsterdam Data Exchange (AMdEX) is om te verzekeren dat mensen en organisaties onder hun eigen voorwaarden hun data delen en met dezelfde spelregels. Wij willen een Europees alternatief, decentraal, niet gedomineerd door grote spelers. En zonder politieke dimensies, zoals in China, waar alle data door de staat worden gecontroleerd.’

Is AMdEX een voorloper op dit gebied?

‘Ook de Amsterdam Internet Exhange (AMS-IX) – het belangrijkste internetknooppunt van Nederland –  is ooit zo begonnen. In die tijd, begin jaren negentig, was het internet nog heel erg klein. Inmiddels is het geëxplodeerd. Wij zitten nu in zo’n zelfde situatie. Zodra wij onze data met zekerheid en vertrouwen kunnen verhandelen, zoals met de AMdEX, dan kan de dataeconomie op dezelfde wijze exploderen.’

Dat betekent een revolutie voor de datahandel.

‘Ik vergelijk het altijd graag met hoe ooit ons voedsel werd geproduceerd. Vroeger leefde iedereen op een boerderijtje waar de mensen zelfvoorzienend waren. Had je voedsel over dan verkocht je dat in een kraampje langs de weg. Pas later kwamen de supermarkten waar de boeren hun producten verkochten; een plek waar je je kunt specialiseren, producten vergelijken, met marktregels en een eigen infrastructuur. Zo kregen de boeren mogelijkheden die ze voorheen niet hadden. Met data gebeurt in feite hetzelfde; mensen houden het voor zichzelf en wat ze overhebben verkopen ze op een webadres. Maar komt er eenmaal een veilige marktplaats voor data, dan kan die handel heel snel groot worden.’

Een soort supermarkt voor data dus?

‘Wat je wilt is een gelijk speelveld. Geen derde partij die meekijkt en er met de winst vandoor gaat. Het technische verhaal erachter is dat de data niet op een gesloten centrale plek samenkomen maar alleen tússen de aangesloten partijen worden gedeeld – dus direct van A naar B. Zonder bijvoorbeeld data eerst op een platform te uploaden. Zo houd je controle over wat er met jouw informatie gebeurt. Daarvoor hebben we een organisatie nodig die de betrouwbare uitwisseling mogelijk maakt. AMdEX functioneert op de achtergrond – als een publiek rechterlijke organisatie – om betrouwbaar data te kunnen uitwisselen. En zoals een Albert Cuypmarkt de faciliteiten biedt, zo onderhouden kraamhouders met data de markt zélf.

Hoe krijgen we dit van de grond?

‘We hebben een aantal sectoren nodig die het omarmen: het bedrijfsleven, de wetenschap, overheden. Die organisatie moeten we goed in kaart krijgen, in samenwerking met het ministerie van economische zaken. Het is hoopvol dat al diverse organisaties zich hebben uitgesproken om hieraan bij te dragen, waarbij sommigen nationale en Europese subsidievoorstellen indienden. Maar we zijn ook op zoek naar andere partijen die bij de AMdEX betrokken willen zijn en hun middelen ter beschikking stellen. Het doel is om het Europees uit te rollen in samenwerking met andere smart city regio’s.’

Waar heeft u in de praktijk naar gekeken tijdens uw werkgroep ‘Ontwikkeling Datamarkten’?

‘We hebben een aantal scenario’s ontwikkeld om te testen of zo’n digital exchange ook echt werkt. Hoe organiseer je het? Wat kom je tegen? Zo was er bijvoorbeeld een case over transport: als je reist met de trein dan zou het mooi zijn als je koffertje al wordt opgehaald en klaarstaat bij aankomst zoals in het hotel. Hoe werkt dat met de data van verschillende vervoersbedrijven? Is er sprake van concurrentie? Onze werkgroep was heel divers: van medewerkers van een havenbedrijf, mensen uit de financiële software tot een reclamebureau.’

Waar zou de AMdEX over drie jaar moeten staan?

‘Een aantal grote partijen uit de private en publieke sector zouden de datamarkten moeten vormgeven. Tegelijk zullen dan vergelijkbare faciliteiten in andere Europese regio’s en landen met elkaar worden gekoppeld. Dat betekent meer verbonden ‘marktplaatsen’ om de voorziene miljarden betrouwbare datatransacties per seconde mogelijk te maken.’

Tekst: Renske Jonkman