‘Dit zijn de voorlopers van de circulaire economie’

Het is vandaag een feestelijke dag. Niet alleen omdat deze 17e juni het We Make the City Festival van start gaat, ook omdat na een jaar hard werken de Roadmap Circulair Inkopen & Opdrachtgeverschap wordt gelanceerd. Op de Zuidas committeerden 26 bedrijven zich deze maand aan het reduceren van afval en het gezamenlijk aanbesteden van afvalstromen. Niet alleen een handtekening zetten dus maar vol aan de bak. Zero Waste Zuidas betekent circulariteit als uitgangspunt door de hele keten. Dat houdt in: anders ontwerpen, inkopen, slimmere logistiek, duurzame bronnen en hergebruik. Deze aanpak creëert volume, waardoor de organisaties op de Zuidas zelf kunnen bepalen hoe optimaal en hoogwaardig hun afval wordt verwerkt. Beide initiatieven komen aan het woord.

We zijn bij Rockstart aan de Rigakade bij de Houthavens. Rockstart is een bedrijvencentrum voor startups die de wereld willen veranderen op het gebied van gezondheid, voeding en energie. Een perfecte plaats dus voor de Act of the Region over de circulaire ontwikkelingen in de Metropoolregio Amsterdam (MRA), waarvoor overheden, het bedrijfsleven en de Amsterdam Economic Board de handen ineenslaan.

Fotografie: Marijn de Wijs | Klik hier voor meer foto’s

De circulaire challenge van de Amsterdam Economic Board leunt op zowel de inkoopkant als op de verwerkingskant, vertelt Marjolein Brasz, die vanuit de Board leiding geeft aan deze uitdaging. “We willen aan de ene kant dat producten herontworpen worden en daarnaast dat reststromen hoogwaardiger worden verwerkt, want dat we de komende jaren nog reststromen hebben is evident.” Aan beide pijlers wordt hard gewerkt, zo illustreren de initiatieven die vandaag centraal staan.

Circulair inkopen

Vorig jaar tekenden 32 gemeenten, twee provincies en de Vervoerregio Amsterdam de intentieovereenkomst Circulair Inkopen en Opdrachtgeverschap overheden, die als doel heeft om in 2025 50 procent van het inkoopbudget circulair te besteden. Die intentie is dit jaar vertaald naar een Roadmap, die gemeenten kunnen gebruiken om hun ambities om te zetten naar concrete plannen, legt Jolein Baidenmann uit. Baidenmann is grondstoffenregisseur van de MRA overheden. “Als je circulair wilt gaan inkopen gaat dat over meer dan alleen inkoop. Het gaat ook over communicatie, want elke collega moet doordrongen zijn van het belang. En er moet een meetmethodiek zijn, zodat je kunt laten zien dat circulair inkopen effect heeft.”

Al die elementen zijn onderdeel van de Roadmap, waar ambtenaren actieplannen en inspiratie uit kunnen halen. Zo kunnen ze zelf een ambitieniveau vaststellen, een tijdsplan bepalen en ook beschrijven wat mijlpalen zijn. “Met die laatste kun je bestuurders laten zien wat er allemaal gebeurt.”

‘2050 is heel dichtbij’

Jan Hoek, wethouder duurzaamheid, in Almere is een van de pleitbezorgers van regionaal inkopen. Waarom eigenlijk? vraagt Baidenmann hem op het podium. “Als we de krachten bundelen hebben we als MRA een enorme inkoopmacht”, antwoordt Hoek. “Daarmee kunnen we zekerheid bieden aan de markt: die weet dat er straks een grote koper is voordat we ze nog moeten gaan ontwikkelen.”

Fotografie: Marijn de Wijs | Klik hier voor meer foto’s

Almere is ambitieus op het gebied van circulariteit. Alle nieuwe speeltuinen zijn daar bijvoorbeeld circulair en er wordt nagedacht over het circulair inkopen van vuilniswagens, vertelt Hoek. “Ik heb ook een vergadertafel met een blad van essenhout en een onderstel van composiet van waterplanten uit de regio.”

Twee nieuwe ondertekenaars

Met de Roadmap worden de circulaire ambities in de MRA verdiept. Maar er is vandaag ook verbreding van die ambities: wethouder Haydar Erol, voorzitter van de Omgevingsdienst IJmond en directeur Emmy Meijers van de Omgevingsdienst Noordzeekanaalgebied ondertekenen vandaag op het podium de intentieverklaring. Omgevingsdiensten adviseren de overheid onder meer over duurzame vraagstukken en spelen dus een voortrekkersrol, zo verklaart Erol de ondertekening van de intentieverklaring. “Want alle besluiten die we nu nemen hebben gevolgen voor de toekomst.”

Wat doen de omgevingsdiensten al? “Wij kopen bedrijfskleding circulair in en proberen ons wagenpark elektrisch te maken”, vertelt Meijers. “We zijn heel blij met de Roadmap, want die kan ons plan helpen structureren, zodat we verder komen.” Ook de Omgevingsdienst van Erol gaat aan de slag met de Roadmap, vertelt hij. “We gaan een nulmeting doen en zullen de gemeentes en provincie gevraagd en ongevraagd advies blijven geven.”

Fotografie: Marijn de Wijs | Klik hier voor meer foto’s

De Roadmap schrijven

Esther Sluis, projectleider circulair inkopen bij de gemeente Gooise Meren, schreef mee aan de Roadmap. Baidenmann vraagt wat ze van dat traject leerde. “We hebben heel intensief samengewerkt en moesten best wat hobbels nemen, maar uiteindelijk lukte het iedereen om over de gemeentegrenzen heen te stappen. Ik ben er heel trots op.”

De 212 inkooppakketten die vanuit de rijksoverheid zijn vastgesteld, zijn een belangrijk onderdeel van de Roadmap. Elke gemeente krijgt de vraag een van die pakketten te adopteren en vervolgens voortrekker te worden op dat inkoopgebied. Sluis: “Denk aan verkeersborden, sporthallen, bedrijfskleding: er zijn genoeg gebieden waarin we als regio samen kunnen optrekken.”

Haar gemeente, Gooise Meren, heeft nog geen pakket gekozen, vertelt Sluis. “Vanaf september gaan we aan de slag met de Roadmap. Dan stellen we ons ambitieniveau vast en kijken we welke acties we moeten ondernemen.” En dan, lachend: “We zullen ons zeker niet vervelen.”

Zero Waste Zuidas

Het is tijd voor de bedrijven. Challenge lead Marjolein Brasz heeft er voor vandaag een mooi voorbeeld uitgepikt, het project Zero Waste Zuidas. “We zagen dat bedrijfsafval in gebouwen vaak niet goed wordt ingezameld, waardoor stromen vervuild zijn en niet goed verwerkt kunnen worden.” Veel Network Council leden van de Board zitten op de Zuidas. Daarom zocht Brasz contact met de Green Business Club Zuidas, waarvan Eline Kik de directeur is. De gehele Zuidas produceert meer dan 1.7 miljoen kg restafval, dat is dus afval dat niet goed is gescheiden en dat daardoor niet als grondstof in te zetten is voor een nieuw product. Daarnaast is in veel gevallen niet duidelijk hoe hoogwaardig de gescheiden stromen worden verwerkt en of dit binnen Nederland of in het buitenland gebeurt. Transparantie ontbreekt in de meeste gevallen. Eind mei hebben 26 CEO’s op Zuidas hun handtekening gezet onder deze samenwerking.

Kik: “Wij hadden al een paar jaar de projectgroep Afvalvrij, waarin we bijvoorbeeld koffiebekers beter zijn gaan inkopen en het aantal printjes actief zijn gaan verminderen. Zero Waste Zuidas zorgt voor samenhang in deze projecten, hiermee zoeken we wat meer de volumes op. Die samenwerking is heel waardevol. Wij hopen dat we als Zuidas een proeftuin worden en straks een blauwdruk hebben liggen die ook elders toegepast kan worden.”

Fotografie: Marijn de Wijs | Klik hier voor meer foto’s

Waarom is gekozen voor samenwerking op zo’n grote schaal, met 26 bedrijven?

“Je kunt onze gezamenlijke, voorspelbare volumes zien als een uitnodiging aan de markt om te investeren in nieuwe oplossingen, waarmee een serieuze stap wordt gezet naar Zero Waste. Via uniforme inkoopkaders ontstaat een nieuw level playing field, waardoor prille innovatie sneller kan opschalen en wat nieuwe aanbieders aantrekt. We verwachten dus méér impact dan wanneer we ieder als individuele organisatie afspraken maken met verwerkers.”

Josieke Moens werkt bij de RAI, ook deelnemer van Zero Waste Zuidas. “Het is een fijne werkgroep, waarmee we in 2020 al gezamenlijk gaan aanbesteden op de stromen plastic, papier en swill. We kijken kritisch naar de hele keten, dus vanaf inkoop tot en met verwerking. Voor ons als RAI is het fijn dat we het wiel niet opnieuw hoeven uitvinden en goede ideeën kunnen gebruiken. En wijzelf kunnen onze ervaringen natuurlijk ook delen.”

Systematisch werken

Samen met Jacqueline Cramer, regisseur circulaire economie bij de Board, en Jack van der Hoek, gedeputeerde bij de Provincie Noord-Holland, blikt Brasz terug op de middag. “Die Roadmap nodigt echt uit om veel systematischer aan het werk te gaan”, zegt Cramer. “En hij zorgt voor slagkracht: dat heeft als effect dat de markt weet dat er straks een vraag komt naar allerlei circulaire producten.” “Het feit dat bedrijven op de Zuidas de samenwerking opzoeken op dit onderwerp laat al zien dat de tijd rijp is en dat door samen te werken, ook in de keten, grote stappen kunnen worden gemaakt die tot behoud van grondstoffen leiden. “. Cramer zegt onder de indruk te zijn van de vooruitstrevendheid. “Andere bedrijven kunnen weer leren van hun methodiek, als die op orde is kunnen we die verder uitrollen.”

Fotografie: Marijn de Wijs | Klik hier voor meer foto’s

Ook Van der Hoek is enthousiast over de vandaag gepresenteerde initiatieven. “Met de Roadmap ligt er nu een kant-en-klaar product waar ambtenaren zo mee aan de slag kunnen gaan. En ik vind het goed dat de mogelijkheid er is om een inkooppakket te adopteren, daarmee creëer je eigenaarschap.”

Het Zero Waste Project spreekt hem aan omdat bedrijven de hele keten onder de loep nemen. “De parellel tussen beide projecten is dat ze allebei de stap van intentie naar doen zetten. Ze laten zien dat je circulair kunt zijn door het te doen. De aanjagers van deze projecten zijn dus de voorlopers van de circulaire economie.”

Tekst: Mirjam Streefkerk | Fotografie: Marijn de Wijs