‘Vertrouwd datadelen is één van de grootste uitdagingen van nu.’

Wereldwijd neemt de hoeveelheid data exponentieel toe. Toch gebruiken we slechts één procent van al onze data om te delen en analyseren. Daarmee laten we een waardevol deel van al die informatie ongemoeid. Hoe het tij te keren? Axel Berg is manager van het SURF Open Innovation Lab. SURF is de ICT-coöperatie van het hoger onderwijs en onderzoek in Nederland. Als één van de initiatiefnemers van Amsterdam Data Exchange (AMdEX) begeleidde hij het afgelopen jaar de AMdEX-werkgroep ‘Infrastructuur’. Hij stelt ons voor de vraag: hoe creëer je een vertrouwde omgeving om je data te delen?

Hoe ontstond jouw interesse voor datadelen?

‘Onze coöperatie SURF heeft een vestiging op het Amsterdam Science Park: hier zitten veel verschillende partijen, van wetenschappelijke onderzoeksinstellingen tot bedrijven gespecialiseerd in ICT. Binnen het Science Park wilden we onze krachten bundelen – in de context van de European Open Science Cloud (EOSC) – en in het bijzonder met het vertrouwd delen van data, één van de grootste uitdagingen van nu. Zou het niet interessant zijn om na te denken over een data-exchange, in analogie naar de Amsterdam Internet Exchange (AMS-IX)? Wij kijken hoe je het beste op een vertrouwde manier gevoelige gegevens tussen partijen kunt delen voor uitsluitend een bepaald doel. Zo kunnen we veel belemmeringen om data te delen wegnemen.’

Hoe doe je dat?

‘Iedereen die bij de AMdEX betrokken is ziet dat er minder data worden gedeeld dan mogelijk is. Het gemeenschappelijk voordeel dat je eruit zou kunnen halen wordt bij lange na niet benut. AMdEX is een vertrouwde omgeving waarin een sector of community zijn data deelt: samenwerkingen worden via de infrastructuur en organisatie van de AMdEX ondersteund. Vanuit SURF kijken we vooral naar samenwerking tussen het publieke en private domein, zoals tussen onderzoeksinstellingen en bedrijven. Dat is het interessante aan zo’n exchange: het is heel breed en het delen van data geldt niet alleen voor onderzoekers uit de wetenschap, maar bijvoorbeeld ook voor bedrijven.’

De AMdEX is in dat geval toepasbaar op elke sector.

‘Ja, AMdEX faciliteert verschillende digitale “marktplaatsen” die naast elkaar kunnen bestaan. Op elke markplaats worden andere data gedeeld. De ene marktplaats zal een wat meer gesloten karakter hebben dan de ander. Lidmaatschap en policies moeten worden gedefinieerd en afgesproken. We staan echt aan het begin van een nieuwe ontwikkeling. We moeten goed nadenken hoe we het gaan organiseren zodat de drempel om een nieuwe marktplaats te starten laag is. Wat er technisch wel of niet mogelijk is.’

Mensen willen graag controle houden over hun gegevens.

‘Juist daarom moet je een vertrouwde omgeving creëren, op neutrale grond en op non-profit basis. Door juridische afspraken te maken en technisch bepaalde regels af te dwingen. Want degene met datasoevereiniteit – van wie de data is – die wil vaak zijn soevereiniteit niet delen. Bij het gebruik van grote commerciële cloud-platforms leeft al snel de angst dat ze tóch iets met je data gaan doen. En data worden nu eenmaal minder makkelijk gedeeld wanneer je er geen controle over hebt, niet weet wat de ander ermee gaat doen. Maar als je in staat bent om zo’n vertrouwde omgeving te faciliteren – een neutrale plek zonder winstoogmerk – dan kunnen ontzettend veel partijen hun data delen. Dan worden de drempels lager, ontstaat er meer economische activiteit en wordt de potentie van al die data veel beter benut.’

Was dit ook waar jullie naar hebben gekeken tijdens de werkgroep infrastructuur?

‘In het afgelopen jaar keken we vooral naar hoe zo’n exchange moet functioneren. Daar kwam uit dat de eerder genoemde datasoevereiniteit heel belangrijk is. Dat je je data deelt met een vertrouwde partij die het niet doorverkoopt aan iemand anders en alleen met de data doet wat is afgesproken. In sommige gevallen mag je dan bijvoorbeeld wel de data analyseren maar niet de data zélf zien. Zoals bij medische data, of in het geval van een MRI scan: wil je kankercellen ontdekken dan heb je zoveel mogelijk data nodig om daar met kunstmatige intelligentie van te leren, om algoritmes te trainen. Maar je wilt niet dat een andere partij naar die scan zélf kijkt: de ruwe data blijven afgeschermd en worden enkel voor algoritmes ingezet. Daar moet je technische en juridische afspraken voor maken en die ook in de infrastructuur afdwingen.’

Waar moet de AMdEX over drie jaar staan?

‘Cruciaal is dat we nu samen gaan kijken naar partijen die interesse hebben in de AMdEX en daaraan hun commitment willen geven. Bij SURF zijn we nu een eerste prototype – op basis van open source – aan het bouwen. Dat kan helpen om het gesprek beter op gang te brengen, om het concreet te maken, zodat mensen beter weten hoé zo’n exchange precies werkt. Het zou mooi zijn als we over drie jaar een data-exchange gerealiseerd hebben waarvoor tenminste twee marktplaatsen worden gebruikt. Wij gaan er als SURF actief mee aan de slag.’

Tekst: Renske Jonkman