Tada! Menselijkheid gaat vóór het resultaat van een algoritme

De waarde ‘menselijke maat’ staat in het manifest “Tada – duidelijk over data” omdat we vinden dat data en algoritmen niet altijd het laatste woord mogen hebben: menselijkheid gaat altijd voor het resultaat van een algoritme.

De waarde speelde een belangrijke rol bij een project van het Rotterdamse strategic design lab The Incredible Machine. Eigenaren Harm van Beek en Marcel Schouwenaar onderzoeken voor hun klanten de toepasbaarheid van bepaalde (nieuwe) technologieën.

Een paar jaar geleden kozen ze ervoor om alleen nog maar klussen aan te nemen die passen bij hun eigen waarden. Daarvoor baseren ze zich op het IOT Manifesto, een manifest voor ontwikkelaars en ontwerpers waar ze zelf aan meeschreven en dat als ondertitel Guidelines for responsible design in a connected world.

Slimme oplaadstations

Terug naar de menselijke maat. Die speelde een belangrijke rol in een klus voor de slimme auto-oplaadstations van Elaad. “In de toekomst moeten we slim omgaan met het opladen van elektrische auto’s om het elektriciteitsnetwerk niet te overbelasten”, legt Van Beek uit. “Maar smart charging kan onwenselijke resultaten voor de burger hebben als alle besluitvorming in black boxes zit, waardoor mensen geen idee hebben op basis waarvan ze wel of niet op dat moment hun auto kunnen opladen.”

Alleen maar transparant zijn en dus enkel het algoritme openbaar maken, heeft niet zoveel zin. Een leek kan weinig uit die complexe wiskundige modellen halen. En dus ontwierpen Van Beek en zijn collega een interface voor gebruikers van openbare laadpalen die precies laat zien waarom iemand op een bepaald moment niet kan laden, of beperkte toegang krijgt tot stroom. Bijvoorbeeld omdat een dokter in de buurt zijn auto oplaadt en die altijd voorrang heeft, of omdat de wind en zon het die dag hebben laten afweten en er simpelweg even wat minder elektriciteit voorhanden is.

Handelingsperspectief

“Zo’n interface geeft de gebruiker handelingsperspectief”, legt Van Beek uit. “Op basis van heldere informatie kan hij besluiten wel of niet naar de gemeente te stappen omdat hij het misschien oneens is met de keuzes die de gemeente maakt.” Voor Elaad is deze case vooral een manier om gemeenten bewust te maken van dit soort zaken. Gemeenten zouden in aanbestedingen moeten kiezen voor partijen die dit soort transparantie kunnen laten zien.

Het ontwerpproces kende nauwelijks hordes, zegt van Beek. “Het blijkt dat het geen rocket science is om te ontwerpen met de belangen van de mens centraal. De standaardmethoden en tools voor user experience design en interface design konden ook hier gewoon worden toegepast.”

GDPR en Facebook

De komst van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG of GDPR) en de onthullingen rondom Facebook en Cambridge Analytica maken de menselijke maat volgens Van Beek extra actueel. “We zijn op dit moment bezig met het opstellen van ‘design patterns’, die het mensen mogelijk maken geïnformeerde keuzes te maken over welke data ze met bedrijven delen. De ontwerpen van grote databedrijven hiervoor proberen gebruikers nog te veel te verleiden om alles te delen en zo hun business model te voeden. Ook hier zijn eenvoudigere interfaces te ontwerpen die de belangen van de mens centraal stellen.”

Manifest ‘Tada – Duidelijk over Data’